Republic of Kosovo

၁၁၉။ကိုဆိုဗို(Kosovo)
Republic of Kosovo

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း
(၇) ရာစု အတြင္းက ဆာ့ဘ္တိုင္းရင္းသားမ်ား ယခု ကိုဆိုဗို ေဒသသို႔ ၀င္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ (၁၃) ရာစု အထိ ဆားဘီးယား အစိုးတစ္ရပ္ထူေထာင္၍ စုစည္းအုပ္ခ်ဳပ္နုိင္ျခင္း မရွိေသးေပ။ ၁၃၈၉ တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ ကိုဆိုဗိုစစ္ပြဲတြင္ ရႈံးနိမ့္ျပီးေနာက္ (၅) ရာစုမွ်ၾကာေအာင္ ေအာ္တိုမန္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကိုခံခဲ့ရျပီး တာ့စ္ ႏွင့္ အယ္လေဘးနီးယန္းမ်ား အေျမာက္အမ်ား ၀င္ေရာက္လာခဲ့သည္။ (၁၉) ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ အယ္လေဘးနီးယန္းတို႔ဆာ့ဘ္လူမ်ိဳးမ်ားထက္ အားေကာင္းလာျပီး လူမ်ားစုျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၁၂ ခုႏွစ္ပထမ ေဘာ္လ္တန္ စစ္ပဲြအတြင္းကိုဆိုဗိုေဒသကို ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာထံမွ ဆားဘီးယားက ျပန္လည္ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဆိုရွယ္လစ္ ျပည္ေထာင္စုယူရိုဆလားဗီးယားသမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒအရ ကိုဆိုဗိုသည္ ဆားဗီးယားႏွင့္ အတူသာတူညီမွ် အခြင့္အေရးရွိေသာ သမၼတႏိုင္ငံအျဖစ္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွ လိုက္ေလ်ာမႈမ်ားရွိလင့္ကစား အယ္လေဘးနီးယန္း အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒမ်ား ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ နိုးထလာခဲ့ျပီး အဓိကရုဏ္းမ်ားႏွင့္ ကိုဆိုဗို လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုမႈမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ဆလိုဗိုဒန္မီလိုဆီဗစ္ (Slobodan Milosevic) ကဲ့သို႔ေသာ ဆာ့ဘ္အမ်ိဳးသားေရး၀ါဒီေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေထာက္ခံမဲရရွိေစရန္ ကိုဆိုဗိုဆာ့ဘ္ တို႔၏ ခဲြျခားဖိႏွိပ္မႈမ်ားအေပၚ ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကို အသံုးခ်ခဲ့သည္။ ကိုဆိုဗိုဆာ့ဘ္တို႔က ကိုဆိုဗိုေဒသကို ယဥ္ေက်းမႈအခ်က္အျခာေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားသည္။ မီလိုဆီဗစ္၏ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ၁၉၈၉ တြင္ ဖဲြ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒသစ္တစ္ရပ္ ေရးဆြဲခဲ့ျပီး ကိုဆိုဗိုကို ဆားဘီးယား၏ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ျပည္နယ္တစ္ခု အျဖစ္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ကိုဆိုဗိုအယ္လ္ေဘးနီးယန္း ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွ ၁၉၉၁ တြင္ လူထုဆႏၵခံယူပြဲက်င္းပ၍ ကိုဆိုဗို ကို လြတ္လပ္ေသာနုိင္ငံတစ္နိုင္ငံအျဖစ္ ေၾကာ္ျငာခဲ့သည္။၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း မီလုိဆီဗစ္ အစိုးရလက္ထက္တြင္ အီဗဟင္ ရူရိုဗါ (Ibrahim Rugova) ေခါင္းေဆာင္ေသာ အယ္လေဘးနီးယန္း အစိုးရကိုတရားမ၀င္ အစိုးရအျဖစ္သတ္မွတ္ကာ အျပင္းအထန္ ဖိႏွိပ္ေခ်မႈန္းေသာ္ လည္း အယ္လေဘးနီးယန္း တို႔က အၾကမ္းမဖက္ေရး၀ါဒကို စဲြကုိင္၍ ႏိုင္ငံတကာ ေထာက္ခံမႈႏွင့္ ကိုဆိုဗိုကိုလြတ္လပ္ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံ အျဖစ္ သတ္မွတ္ျပဳမႈရရွိေစရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ရူရိုဗါ၏ အၾကမ္းမဖက္ေရး၀ါဒကို လက္မခံေသာ အယ္လေဘးနီးယန္းတို႔က ၁၉၉၀ ႏွစ္မ်ား၌ပင္ ကိုဆိုဗို လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္ (Kosovo Liberation Army) ကို ဖဲြ႔စည္း၍ ပုန္ကန္ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ႏွစ္၍ ဆားဗီးယန္း စစ္တပ္ ၊ ရဲ ႏွင့္ လက္နက္ကိုင္ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားက ပုန္ကန္မႈႏွိမ္နင္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အသက္အိုးအိမ္ အေျမာက္အမ်ား ေသေၾကပ်က္စီးခဲ့ရျပီး အယ္လေဘးနီးယန္းလူမ်ိဳးမ်ား အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ တိုင္းျပည္မွ စြန္႔ခြာထြက္ေျပးၾကရသည္။ ႏိုင္ငံတကာမွ ၾကား၀င္ျဖန္ေျဖမႈ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ မီလိုဆီဗစ္က ႏုိင္ငံတကာမွ တင္ျပေသာ စစ္ေျပျငိမ္းညိွနႈိင္းမႈကို ျငင္းပယ္ခဲ့မႈေၾကာင့္ ဆားဗီးယားကို ေနတိုးမွ သံုးလၾကာ ဗံုးႀကဲတုိက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၉ မတ္လတြင္ ဆာဗီးယားစစ္တပ္ႏွင့္ ရဲမ်ားကို ကိုဆိုဗိုေဒသမွ ရုပ္သိမ္းေပးရန္ သေဘာတူညီခဲ့ရသည္။ ကုလသမဂၢ လံုျခံဳေရးေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၁၂၄၄ (၁၉၉၉) အရ ကိုဆိုဗို ကို အသြင္ကူးေျပာင္း ေရး အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာင္တြင္ ထားရွိခဲ့သည္။ ကုိဆိုဗို ရွိ ကုလသမဂၢ ၾကားျဖတ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မစ္ရွင္ (UN Intrim Administration Mission – UNMIK) မွ ကိုဆိုဗို အနာဂတ္ အေျခအေန ႏွင့္ ပတ္သက္၍ တစ္စံုတစ္ရာ ဆံုးျဖတ္ရန္ ဆိုင္းငံ့ထားခဲ့သည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ကိုဆိုဗို ေနာက္ဆံုးအေျခအေနႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ေရး ကုလသမဂၢဦးေဆာင္လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား စတင္အေကာင္အထည္ေဖၚခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ႏွင့္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မ်ားၾကားတြင္ ေစ့စပ္ညိွနႈိင္းမႈမ်ား အဆင့္ဆင့္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ဘဲလဂရိတ္ (Belgrade) ႏွင့္ ပရစၥတီးနား(Pristion) အစိုးရတို႔ၾကား သေဘာတူညီခ်က္ တစ္စံုတစ္ရာမရွိခဲ့ေပ။ ၂၀၀၈ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၁၇ တြင္ ကိုဆိုဗိုညီလာခံမွ လြတ္လပ္ေရး ေၾကျငာခဲ့ေပသည္။ ထိုခ်ိန္မွစ၍ ႏိုင္ငံေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္က ကိုဆိုဗိုလြတ္လပ္ေရးကို အသိအမွတ္ျပဳခဲ့သည္။ ဆာဗီးယားက ကိုဆိုဗို လြတ္လပ္ေရးကို လက္မခံခဲ့ေပ။ ကိုဆိုဗိုလြတ္လပ္ေရးေၾကျငာခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏိုင္ငံတကာတရားဥပေဒႏွင့္ညီမညီ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ တရားရံုး၏ အဆံုးအျဖတ္ကို ေတာင္းခံထားသည္။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အေရွ႕ေတာင္ ဥေရာပ ။ ဆာဗီးယား ႏွင့္ မက္ဆီဒိုနီးယား ႏိုင္ငံမ်ားၾကား။

ေျမပံုအညႊန္း
ဥေရာပ ။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 10,887 sq km
ေရ - 0 sq km
စုစုေပါင္း - 10,887 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အယ္လေဘးနီးယား - 112 km
မက္ဆီဒိုးနီးယား - 159 km
မြန္တီနီဂရိုး - 79 km
ဆာဗီးယား - 352 km

ကမ္းရိုးတန္း
မရွိ (ကုန္းတြင္းပိတ္)

ရာသီဥတု
ဥေရာပ ကုန္းမရာသီဥတု၏ ေလထုသက္ေရာက္မႈေၾကာင့္ နွင္းသည္းထန္ေသာျပင္းထန္ေသာ ေဆာင္ရာသီ ၊ ပူ၍ေျခာက္ေသြ႕ေသာ ေႏြႏွင့္ ေဆာင္းဦးရာသီ။ေျမထဲပင္လယ္ ႏွင့္ ဥေရာပအလယ္ပိုင္း ကုန္းျမင့္ေဒသ ရာသီဥတု သက္ေရာက္မႈေရာက္ေၾကာင့္ ေဒသအလိုက္ ရာသီဥတု အေျခအေန အေျပာင္းအလဲရွိျပီး ေအာက္တိုဘာ ႏွင့္ ဒီဇင္ဘာလ မ်ားၾကားတြင္ မိုးမ်ား။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
မီတာ ၂၀၀၀ မွ ၂၅၀၀ အထိ ျမင့္မားေသာ ေတာင္တန္းမ်ား၀န္ရံလ်က္ရွိေသာမီတာ ၄၀၀ မီ ၇၀၀ အထိ ျမင့္၍ ျပန္႔ျပဴးေသာ ျမစ္၀ွမ္းေဒသ။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ဒရီနီအိုင္ဘာဒီ / ဘယ္လီဒရင္း - 297 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ဂ်ာရာဗါကာ/ ဒီရာဗီကာ - 2,656 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
နီကယ္ ၊ ခဲ ၊ သြပ္၊ မဂၢနီဆီယမ္၊ ေက်ာက္မီးေသြးညိဳ၊ ေကအိုလင္ေျမေစး ခရမ္း ၊ ေဘာက္ဇိုက္သတၱဳ။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 1,804,838 (2009)

လူမ်ိဳး
ကိုဆိုဗို (အယ္လေဘးနီးယန္း)
ကိုဆိုဗက္ (ဆားဗီးယန္း)

တ္ိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
အယ္လေဘးနီးယန္း - 88 %
ဆာ့တ္ - 7 %
အျခား - 5 %

ကိုးကြယ္မႈ
မြတ္စလင္ ၊ဆားဗီးယန္းေအာ္သိုေဒါ့ ၊ ရိုမန္ကက္သလစ္။

ဘာသာစကား
အယ္လေဘးနီးယန္း (ရံုးသံုး)ဆားဗီးယန္း (ရံုးသံုး) ေဘာ့စနီးယား ၊ တာကစ္ ၊ ေရာမ။

ျမိဳ႕ေတာ္
ပရစၥတီနာ (Pristina)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား