Republic of Chad

၄၃။ခ်ဒ္(Chad)
Republic of Chad

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

ျပင္သစ္၏ အာဖရိက ကိုလိုနီအျဖစ္ ၁၉၆၀ အထိ ျဖစ္ခဲ့သည္။ ႏွစ္(၃၀) ၾကာျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ လစ္ဗ်ား၏ က်ဳးေက်ာ္မႈဒါဏ္မ်ားခံခဲ့ရျပီး ၁၉၉၀ တြင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။ အစိုးရက ဒီမိုကေရစီ အေျခခံ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းတစ္ရပ္ေရးဆြဲခဲ့ျပီး ၁၉၉၆ ႏွင့္ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ အျပည့္အ၀မွန္ကန္မႈ မရွိေသာ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပခဲ့သည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ တြင္ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္း၌ ပုန္ကန္ထၾကြမႈျဖစ္ပြား ခဲ့သည္။ သူပုန္မ်ားႏွင့္ အစိုးရၾကားတြင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူညီမ်ားစြာရွိေသာ္လည္း မၾကာခဏဆိုသလို ေပၚ ေပါက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ဆူဒန္အေနာက္ပိုင္းတြင္ သူပုန္အုပ္စုတစ္စု ေပၚေပါက္လာျပီး ခ်ဒ္ အေရွ႕ပိုင္းေဒသသို႔ေသြးတို္းစမ္း၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဒီဇင္ဘာလ ႏွင့္ ၂၀၀၇ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္မ်ားခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုတစ္စုက ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္။ ၂၀၀၅ ဇြန္လ တြင္ သမၼတ အိုင္ဒရစ္ဒဲဘိုင္ ကလူထုဆႏၵခံယူပြဲတစ္ရပ္ကိုေအာင္ျမင္စြာ က်င္းပႏိုင္ခဲ့ျပီး အေျခခံဥပေဒပါကန္႔သက္ခ်က္မ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ တြင္ ေနာက္ထပ္ အျငင္းပြားဖြယ္ရာ ေရြးေကာက္ပြဲ တစ္ခုတြင္ အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ႏွင့္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ပုန္ကန္ တိုက္ခိုက္မႈမ်ားမၾကာခဏ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမိဳ႕ေတာ္ကို တိုက္ခိုက္လာသည္အထိ သူပုန္တို႔၏ျခိမ္းေခ်ာက္မႈက ၾကီးမားလာခဲ့သည္။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အာဖရိက အလယ္ပိုင္း ။လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ၏ေတာင္ဘက္။

ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိကတိုက္။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 1259,200 sq km
ေရ - 24,800 sq km
စုစုေပါင္း - 1.284 သန္း sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ကင္မရြန္း - 1094 km
ဗဟိုအာဖရိက သမၼတႏိုင္ငံ - 1,197 km
လစ္ဗ်ား - 1,055 km
ႏိုင္ဂါ - 1,175 km
ႏိုင္ဂ်ီးရီးယား - 87 km
ဆူဒန္ - 1,360 km

ကမ္းရိုးတန္း
မရွိ (ကုန္းတြင္းပိတ္)

ရာသီဥတု
ေတာင္ပိုင္းတြင္ အပူပိုင္းေဒသရာသီဥတု။ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ကႏၱာရရာသီဥတု။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အလယ္ပိုင္းတြင္ က်ယ္ျပန္႔၍ မိုးေခါင္ေသာေျမျပန္႔။
အေနာက္ေျမာက္ဘက္တြင္ေတာင္မ်ားရွိ။ေတာင္ဘက္တြင္ေျမနိမ့္။

မ်က္ႏွာျပင္ထက္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ဂ်ိဳရတ္ (ဘ)ခ်ိဳင့္၀ွမ္း - 160 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း အမ္မီေတာင္ဆီ - 3,415 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရနံ ၊ ယူေရနီယမ္ ၊ နာတရြန္ဆား (သတၱဳဓါတ္ပါေသာဆားတစ္မ်ိဳး)
ကာအိုလင္းေျမေစးျဖဴ ၊ ငါး ၊ ေရႊ ၊ ထံုးေက်ာက္ ၊ သဲ ၊ ေက်ာက္စရစ္ ၊ ဆား။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 10,111,1337(2008)
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 2.165 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 41.61 /1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 16.39 /1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 46.4 ႏွစ္
မ - 48.5 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 47.43 ႏွစ္

လူမ်ိဳး
ခ်ဒ္

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳုး
ဆာရာ - 27.7 %
အာရပ္ - 12.3 %
ေမယုိ -ကက္ဘီ - 11.5 %
ခမ္နမ္ - ဘိုနူ - 9 %
အြတ္ဒိုင္း - 8.7 %
ဟက္ဂ်ာရိုင္း - 6.7 %
တန္းဂ်ီး - 6.5 %
ေဂၚရန္း - 6.3 %
ဖစ္ရီ- ဘာသာ - 4.7 %
အျခား - 6.4 %
အမည္မသိ - 0.3 %

ကိုးကြယ္မႈ
မြတ္စလင္ - 53.1 %
ကက္သလစ္ - 20.1 %
ပရိုတက္စတင့္ - 14.2 %
သဘာ၀တရားကိုးကြယ္မႈ - 7.3 %
အျခား - 0.5 %
အမည္မသိ - 1.7 %
ဘုရားမဲ့၀ါဒ - 3.1 %

ဘာသာစကား
ျပင္သစ္ (ရံုးသံုး) ။ အာရပ္ (ရံုးသံုး)။ ဆာရာ (ေတာင္ပိုင္း) ။လူမိ်ဳးစု ေဒသိယဘာသာစကား အမိ်ဳး 120 ေက်ာ္။

ျမိဳ႕ေတာ္
အန္ - ဂ်ာမဲနာ (N’ Djamena)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား