Sunday, December 13, 2009
0000
ကမာၻတိုင္းျပည္မ်ား ႏိႈင္းယွဥ္ခ်က္
တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ႏွင့္ တစ္ျပည္ ကြဲျပားျခားနားပံုကို တိက်စြာ သိရွိလွ်င္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားအေပၚမူတည္၍ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္သင့္ေပသည္။
၄င္းတို႔မွာ ...
(၁) ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား။
(၂) ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ။
(၃) ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ ေရြးခ်ယ္ေရးစနစ္။
(၄) ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔။
(၅) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔။
(၆) တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
၁။ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား ခြဲျခားၾကည့္ရာတြင္ ယူနီတရီ ႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ိဳးေလာက္သာ ခြဲျခားမၾကည့္ဘဲ ျပည္ေထာင္စု စစ္ေသာႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု မစစ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားအျပင္ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္င့မ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳး အစားစား ကြျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာသင့္ေပသည္။
၂။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပဳအေျခခံဥပေဒကို ေလ့လာရာတြင္ ျပင္ဆင္ရန္လြယ္ကူေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ျပင္ဆင္ရန္ ခက္ခဲေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံမ်ား အျပင္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံ ဥပေဒႏွင့္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္မထားေသာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္တကြ ၄င္းဥပေဒတို႔၏ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကိုလည္း တစ္ဆက္တည္း ေလ့လာသင့္ေပသည္။
၃။ တိုင္းျပည္အခ်င္းခ်င္း ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရာတြင္ ဥပေဒျပဳဌာနဖြဲ႔စည္းရန္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ား ေရြးခ်ယ္ပံု စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုလည္း ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရေပမည္။ ယင္းသို႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရာတြင္ မည္သူက မည္သူ႔ကို မည္ကဲ့သို႔ ေရြးခ်ယ္သနည္းဆိုေသာ ေမးခြန္းေျပလည္ေအာင္ ေျဖဆိုရန္လိုသည္။
ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ...
(၁) မဲဆႏၵရွင္တို႔၏ အရညအခ်င္းသတ္မွတ္မႈ ကြဲျပားျခင္း။
(၂) မဲဆႏၵနယ္ သတ္မွတ္ပံုခ်င္း မတူညီပံု။
(၃) မဲေပးေရြးေကာက္ပံုခ်င္း ျခားနားပံုမ်ားကို ေတြ႔ရွိရေပမည္။
၄။ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔မ်ားကို ဖြဲ႔စည္းပံု၊ ၄င္းတို႔၏ တန္ခိုးအားဏာမ်ားကို ေလ့လာၾကည့္ျခင္း ျဖင့္လည္း ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း မတူညီကြဲျပားျခားနားပံုကို သိရွိႏိုင္ေပသည္။
ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကိုေလ့လာရာတြင္...
(၁) လႊတ္ေတာ္တစ္ခုတည္းရွိေသာစနစ္
(၂) လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ခုထားရွိေသာစနစ္
(၃) ၄င္းလႊတ္ေတာ္မ်ားကို ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္
(၄) ၄င္းလႊတ္ေတာ္တို႔၏ တန္ခိုးအာဏာတို႔ကို ေလ့လာရေပမည္။
၅။ကမာၻ႔ႏိုင္ငံတိုင္း၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမ်ားရွိျပီး ၄င္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔သည္ တစ္တိုင္းျပည္ႏွင့္ တစ္တိုင္းျပည္ တူညီျခင္းမရွိေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ကြဲျပားျခားနားပံုကို ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္လိုေသာ ႏိုင္ငံတို႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔ ကြဲျပားျခားနားပံုကို ေလ့လာၾကည့္ရမည္။ ကမာၻ႔အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမ်ားမွာ...
(၁)ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၂)သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၃)ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၄)ေကာ္မတီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားလ်က္ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရး Nominal Executive ႏွင့္ တကယ့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Real Executive တို႔၏ ကြဲျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာရေပမည္။
၆။ကမာၻ႔ႏိုင္ငံတိုင္းမွ အစိုးရဌာနတိုင္းတြင္ တရားစီရင္ေရးဌာနမ်ားရွိၾကသည္။ တရားစီရင္ေရးဌာနခ်င္း တူညီေသာ္လည္း ၄င္းတို႔ကို ဖြဲ႔စည္းပံုမ်ားမွာ တစ္ျပည္ႏွင့္ တစ္ျပည္ မတူညီၾကေပ။ ထို႔ျပင္ ႏိုင္ငံတစ္ခ်ိဳ ႔တြင္ ႏိုင္ငံသားအားလံုးအတြက္ တရားဥပေဒတစ္မ်ိဳးသာရွိျပီး တစ္ခ်ိဳ ႔ႏိုင္ငံတြင္ အစိုးရအရာထမ္းအမႈထမ္းမ်ားအတြက္ ဥပေဒတစ္မ်ိဳး၊ သာမန္အရပ္သူ အရပ္သားအတြက္ ဥပေဒမ်ိဳးစသျဖင့္ ဥပေဒႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ထားရွိသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
တရားရံုးဖြဲ႔စည္းပံု၊ တရားသူၾကီးမ်ားကို ခန္႔အပ္ပံု၊ တရားသူၾကီးမ်ားကို တရာထူးမွရပ္စဲပံု၊ တရားရံုး၏ တန္ခိုးအာဏာစသည္တို႔မွာလည္း တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံထပ္တူထပ္မွ် တူညီေနၾကသည္ မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ကြဲျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာၾကည့္႐ႈသင့္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းမူ "၆" ခ်က္ျဖင့္ ႏိုင္ငံအသီးသီးကို ေလ့လာၾကရေပမည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု
ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား
အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ ျပည္နယ္ေပါင္း ၅၀ ကို စုေပါင္းဖြဲ႔စည္းထားေသာေၾကာင့္ ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ Sovereignty တစ္ခ်ိဳ ႔ကို ဗဟိုအစိုးရ (၀ါ) ျပည္ေထာင္စုအစိုးရလက္ထဲ၌ ထား၍ အေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိေသာ က်န္ရွိသည့္ အခ်ဳပ္ခ်ာအာဏာ (၀ါ) အၾကြင္းအက်န္အာဏာမ်ား Reserve of Power ကိုျပည္နယ္တို႔၏ လက္ထဲတြင္ ထား႐ွိေသာေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ "အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ "ျပည္ေထာင္စုစစ္ေသာႏိုင္ငံ" Hith Federalised State ျဖစ္သည္။
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ
အေမရိကန္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒသည္ ျပင္ဆင္ရန္ ခက္ခဲေသာဥပေဒ Rigid Constitution ျဖစ္၏။ အေၾကာင္းမွာ ၄င္းအေျခံဥပေဒကို ရိုးရိုးနည္းျဖင့္ ျပင္ဆင္၍ မရေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္လိုလွ်င္၂/၃ ေသာ ကြန္ကရက္ (လႊြတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ေပါင္း) အမတ္မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၂/၃ ေသာ ျပည္နယ္မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း ၄င္းျပင္ဆင္ခ်က္အဆိုကို တင္သြင္းရသည္။ အနည္းဆံုး ၃/၄ ေသာကြန္ကရက္ အမတ္မ်ားက သေဘာတူေထာက္ခံမွသာလွ်င္ ျပင္ဆင္ခ်က္အဆိုကို အတည္ျပဳသည္။ ထို႔ျပင္အေမရိကန္ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒသည္ ေရးသားမွတ္တန္းတင္ထားေသာ ဥပေဒ Documentry ျဖစ္ေပသည္။
ကိုယ္စားလွယ္ေရြးေကာက္ခ်ယ္ေရးစနစ္
၁၉၂၀-ခုႏွစ္မွစ၍ အသက္ ၂၀ျပည့္ေသာ အေမရိကန္သူ/အေမရိကန္သားတိုင္း မဲဆႏၵ ေပးခြင့္ရရွိၾကသည္။ မဲဆႏၵေပးခြင့္ရရွိၾကသည္။ မဲဆႏၵတစ္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ေယာက္ စနစ္ (Single Member Constituency System) ျဖင့္ မဲဆႏၵနယ္ေပါင္း ၄၃၆ နယ္သတ္မွတ္ျပီး ေအာက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ (စီးနိတ္) အတြက္ မဲဆႏၵနယ္မ်ားမွ ျပည္နယ္ႏွစ္ခုစနစ္ (Bi-Party System) ကို အသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ "ရီပတ္ဘလစ္ကင္" (Republican) ပါတီႏွင့္ "ဒီမိုကရက္တစ္" (Democrat) ပါတီတို႔ ယွဥ္ျပိဳင္အေရြးခံၾကသည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ စီးနတ္အမတ္ႏွစ္ဦးစီကို ျပည္နယ္တိုင္းမွ ျပည္သူတို႔က ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျပီး ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားကိုမူ လူဦးေရအလိုက္ အခ်ိဳးက် ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ဥပေဒျပဳဌာနအျဖစ္ျဖင့္ အထက္လႊတ္ေတာ္ (Senate) ႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (House of Representative)ဟူ၍ လြတ္ေတာ္ႏွစ္ခုရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္အမတ္တို႔၏ အမတ္သက္တမ္းမွာမူ ၂ႏွစ္သာ ျဖစ္သည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အတ္မ်ားကို ျပည္နယ္တိုင္းမွ ႏွစ္ဦးက်စီ ေရြးေကာက္ဖြဲ႔စည္းထားေသာ္လည္း ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ားကိုမူ ျပည္နယ္တို႔၌ ေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရနည္းသာ နီဗားဒါးျပည္နယ္ကေလးကမူ ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ ၁ေယာက္သာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခြင့္ ရရွိေပသည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အတ္မ်ားကို ျပည္နယ္တုိင္းမွ ႏွစ္ဦးက်စီ ေရြးေကာက္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ္လည္း ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ားကိုမူ ျပည္နယ္တို႔၌ ေနထုိင္ၾကေသာ လူဦးေရနည္းသာ နီဗားဒါးျပည္နယ္ ကေလးကမူ ကိုယ္စားလွယ္ ၁ေယာက္သာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခြင့္ရရွိေပသည္။
လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္၏ ဥပေဒျပဳခြင့္အာဏာမွာ တူညီေသာ္လည္း အထက္လႊတ္ေတာ္၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနကို ၾကိဳးကိုင္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခြင့္ ျပည္နယ္တို႔၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ခြင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စာခ်ဳပ္မ်ားကို အတည္ျပဳခြင့္ႏွင့္ ဗဟိုအစိုးရရာထူးၾကီးမ်ား ခန္႔အပ္ျခင္းကို သေလာတူညီခ်က္ ျပဳႏိုင္ျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ထက္ တန္ခိုးၾကီးသည္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန
အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးဆံုးပုဂၢိဳလ္သည္ အေမရိကန္သမၼတပင္ျဖစ္သည္။ သမၼတသက္တမ္းမွာ ၄ႏွစ္ ျဖစ္ျပီး ၄င္းသမၼတကို ျပည္သူလူထုက သြယ္၀ိုက္ေသာနည္းမ်ားျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။
အေမရိကန္သမၼေရြးေကာက္ရာတြင္ ပါတီစနစ္ကိုအသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ ပါတီတစ္ခုမွ အေမတ္ေလာင္းတစ္ဦးအား မဲေပးျခင္းသည္ ၄င္းပါတီမွ ေရြးခ်ယ္ထားေသာ သမၼတေလာင္းကို မဲေပးျခင္းမည္ေပသည္။ အေၾကာင္းမွာ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အမတ္အမ်ားဆံုး အေရြးခ်ယ္ခံရေသာပါတီမွ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ထားေသာ သမၼတေလာင္းသည္ သမၼတျဖစ္လာရေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္၏။
အေမရိကန္သမၼတသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစစ္ Real Executive ျဖစ္သကဲ့သို႔ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ အေမရိကန္သမၼတသည္ အိႏိၵယ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တစ္ေယာက္ကဲ့သို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ားကို လက္ကိုင္ျပဳ၍ တုိင္းျပည္ကိုတကယ္တမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေနသကဲ့သို႔ အျခားတစ္ေယာက္တြင္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ား လက္၀ယ္မရွိေသာ အိႏိၵယရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမၼတကဲ့သို႔ အေဆာင္ေယာင္ အခမ္းအနားကိစၥရပ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေနရေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။
အေမရိကန္သမၼသည္ အေမရိကန္ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ျဖစ္ေသာ ကြန္ဂရက္ေခၚ ပါလီမန္ႏွင့္ လံုး၀ကင္းလြတ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ပါလီမန္သည္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္သကဲ့သို႔ အေမရိကန္ပါလီမန္သည္ အေမရိကန္ သမၼတကို ၄င္း၏သမၼတသက္တမ္း ၄ႏွစ္အတြင္း ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ကို ပါလီမန္ကို တာ၀န္မခံေသာ (၀ါ) ပါလီမန္ႏွင့္ ဆက္စပ္မႈမရွိေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Fixed Executive ဟူ၍ ေခၚဆိုသည္။
အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ ပါလီမန္သည္ သမၼတကို ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္သကဲ့သို႔ သမၼတသည္လည္း ပါလိမန္ကိုဖ်က္သိမ္းခြင့္ မရွိေပ။ သမၼတသည္ ၄င္း၏အစိုးရအဖြဲ႔အတြက္ ၄င္းခန္႔ခ်င္ေသာ လူကို၀န္ၾကီးခန္႔ခြင့္ရွိသည္။ ၄င္း၏ပါတီႏွင့္ ပါလီမန္အမတ္မဟုတ္သူကိုပင္ ၀န္ၾကီးအျဖစ္ ခန္႔ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒမွာလည္း သမၼတ၏ သေဘာအတိုင္းသာျဖစ္သည့္အျပင္ သမၼတသည္ ၄င္း၏ပါတီမွတစ္ဆင့္ တရားဥပေဒျပဳစုျခင္းတြင္လည္း တန္ခိုးၾသဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ အေမရိကန္သမၼတသည္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ေပါင္းစု၏ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္လည္း ျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္သမၼတသည္ ကမာၻေပၚတြင္ တန္ခို္းအၾကီးဆံုးေသာ သမၼတျဖစ္သည္။
တရားစီရင္ေရးဌာန
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဌာနသည္ ျပည္ေထာင္စု၏ တရားရံုးခ်ဳပ္ပင္ျဖစ္သည္။ ၄င္းတရားရံုးခ်ဳပ္တြင္ တရားသူၾကီး ၆ေယာက္ရွိျပီး ၄င္းတို႔ကို စီးနိတ္ေခၚ အထက္လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ သမၼတခန္႔အပ္ထားသည္။
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ရန္သည္ ယင္းဗဟိုအစိုးရ၏ တရားစီရင္ေရးဌာနပင္ျဖစ္သည္။ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္တို႔ၾကား ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကိုလည္း ၄င္းတရားစီရင္ေရးဌာနသည္ ျပည္နယ္တို႔၏ တရားဥပေဒမ်ားကို ထိပါးခြင့္မရွိေပ။
တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ႏွင့္ တစ္ျပည္ ကြဲျပားျခားနားပံုကို တိက်စြာ သိရွိလွ်င္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အခ်က္မ်ားအေပၚမူတည္၍ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္သင့္ေပသည္။
၄င္းတို႔မွာ ...
(၁) ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား။
(၂) ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ။
(၃) ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ ေရြးခ်ယ္ေရးစနစ္။
(၄) ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔။
(၅) အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔။
(၆) တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။
၁။ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား ခြဲျခားၾကည့္ရာတြင္ ယူနီတရီ ႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ိဳးေလာက္သာ ခြဲျခားမၾကည့္ဘဲ ျပည္ေထာင္စု စစ္ေသာႏိုင္ငံႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု မစစ္ေသာႏိုင္ငံမ်ားအျပင္ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္င့မ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳး အစားစား ကြျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာသင့္ေပသည္။
၂။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပဳအေျခခံဥပေဒကို ေလ့လာရာတြင္ ျပင္ဆင္ရန္လြယ္ကူေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ျပင္ဆင္ရန္ ခက္ခဲေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံမ်ား အျပင္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားေသာ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံ ဥပေဒႏွင့္ ေရးသားမွတ္တမ္းတင္မထားေသာ ဥပေဒမ်ားႏွင့္တကြ ၄င္းဥပေဒတို႔၏ အက်ိဳးအျပစ္မ်ားကိုလည္း တစ္ဆက္တည္း ေလ့လာသင့္ေပသည္။
၃။ တိုင္းျပည္အခ်င္းခ်င္း ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရာတြင္ ဥပေဒျပဳဌာနဖြဲ႔စည္းရန္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ား ေရြးခ်ယ္ပံု စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုလည္း ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရေပမည္။ ယင္းသို႔ ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္ရာတြင္ မည္သူက မည္သူ႔ကို မည္ကဲ့သို႔ ေရြးခ်ယ္သနည္းဆိုေသာ ေမးခြန္းေျပလည္ေအာင္ ေျဖဆိုရန္လိုသည္။
ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ...
(၁) မဲဆႏၵရွင္တို႔၏ အရညအခ်င္းသတ္မွတ္မႈ ကြဲျပားျခင္း။
(၂) မဲဆႏၵနယ္ သတ္မွတ္ပံုခ်င္း မတူညီပံု။
(၃) မဲေပးေရြးေကာက္ပံုခ်င္း ျခားနားပံုမ်ားကို ေတြ႔ရွိရေပမည္။
၄။ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔မ်ားကို ဖြဲ႔စည္းပံု၊ ၄င္းတို႔၏ တန္ခိုးအားဏာမ်ားကို ေလ့လာၾကည့္ျခင္း ျဖင့္လည္း ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ားအခ်င္းခ်င္း မတူညီကြဲျပားျခားနားပံုကို သိရွိႏိုင္ေပသည္။
ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကိုေလ့လာရာတြင္...
(၁) လႊတ္ေတာ္တစ္ခုတည္းရွိေသာစနစ္
(၂) လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ခုထားရွိေသာစနစ္
(၃) ၄င္းလႊတ္ေတာ္မ်ားကို ဖြဲ႔စည္းပံုႏွင့္
(၄) ၄င္းလႊတ္ေတာ္တို႔၏ တန္ခိုးအာဏာတို႔ကို ေလ့လာရေပမည္။
၅။ကမာၻ႔ႏိုင္ငံတိုင္း၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမ်ားရွိျပီး ၄င္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔သည္ တစ္တိုင္းျပည္ႏွင့္ တစ္တိုင္းျပည္ တူညီျခင္းမရွိေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ကြဲျပားျခားနားပံုကို ႏိႈင္းယွဥ္ၾကည့္လိုေသာ ႏိုင္ငံတို႔၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔ ကြဲျပားျခားနားပံုကို ေလ့လာၾကည့္ရမည္။ ကမာၻ႔အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမ်ားမွာ...
(၁)ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၂)သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၃)ဘုရင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး
(၄)ေကာ္မတီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားလ်က္ရွိသည္။ ထို႔ျပင္ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရး Nominal Executive ႏွင့္ တကယ့္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Real Executive တို႔၏ ကြဲျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာရေပမည္။
၆။ကမာၻ႔ႏိုင္ငံတိုင္းမွ အစိုးရဌာနတိုင္းတြင္ တရားစီရင္ေရးဌာနမ်ားရွိၾကသည္။ တရားစီရင္ေရးဌာနခ်င္း တူညီေသာ္လည္း ၄င္းတို႔ကို ဖြဲ႔စည္းပံုမ်ားမွာ တစ္ျပည္ႏွင့္ တစ္ျပည္ မတူညီၾကေပ။ ထို႔ျပင္ ႏိုင္ငံတစ္ခ်ိဳ ႔တြင္ ႏိုင္ငံသားအားလံုးအတြက္ တရားဥပေဒတစ္မ်ိဳးသာရွိျပီး တစ္ခ်ိဳ ႔ႏိုင္ငံတြင္ အစိုးရအရာထမ္းအမႈထမ္းမ်ားအတြက္ ဥပေဒတစ္မ်ိဳး၊ သာမန္အရပ္သူ အရပ္သားအတြက္ ဥပေဒမ်ိဳးစသျဖင့္ ဥပေဒႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စား ထားရွိသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
တရားရံုးဖြဲ႔စည္းပံု၊ တရားသူၾကီးမ်ားကို ခန္႔အပ္ပံု၊ တရားသူၾကီးမ်ားကို တရာထူးမွရပ္စဲပံု၊ တရားရံုး၏ တန္ခိုးအာဏာစသည္တို႔မွာလည္း တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံထပ္တူထပ္မွ် တူညီေနၾကသည္ မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ကမာၻ႔ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္း ကြဲျပားျခားနားပံုကိုလည္း ေလ့လာၾကည့္႐ႈသင့္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းမူ "၆" ခ်က္ျဖင့္ ႏိုင္ငံအသီးသီးကို ေလ့လာၾကရေပမည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု
ႏိုင္ငံအမ်ိဳးအစား
အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ ျပည္နယ္ေပါင္း ၅၀ ကို စုေပါင္းဖြဲ႔စည္းထားေသာေၾကာင့္ ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားေသာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ Sovereignty တစ္ခ်ိဳ ႔ကို ဗဟိုအစိုးရ (၀ါ) ျပည္ေထာင္စုအစိုးရလက္ထဲ၌ ထား၍ အေျခခံဥပေဒ၌ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိေသာ က်န္ရွိသည့္ အခ်ဳပ္ခ်ာအာဏာ (၀ါ) အၾကြင္းအက်န္အာဏာမ်ား Reserve of Power ကိုျပည္နယ္တို႔၏ လက္ထဲတြင္ ထား႐ွိေသာေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ "အေမရိကန္ႏိုင္ငံသည္ "ျပည္ေထာင္စုစစ္ေသာႏိုင္ငံ" Hith Federalised State ျဖစ္သည္။
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံုအေျခခံဥပေဒ
အေမရိကန္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒသည္ ျပင္ဆင္ရန္ ခက္ခဲေသာဥပေဒ Rigid Constitution ျဖစ္၏။ အေၾကာင္းမွာ ၄င္းအေျခံဥပေဒကို ရိုးရိုးနည္းျဖင့္ ျပင္ဆင္၍ မရေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္လိုလွ်င္၂/၃ ေသာ ကြန္ကရက္ (လႊြတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ေပါင္း) အမတ္မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း၊ ၂/၃ ေသာ ျပည္နယ္မ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း ၄င္းျပင္ဆင္ခ်က္အဆိုကို တင္သြင္းရသည္။ အနည္းဆံုး ၃/၄ ေသာကြန္ကရက္ အမတ္မ်ားက သေဘာတူေထာက္ခံမွသာလွ်င္ ျပင္ဆင္ခ်က္အဆိုကို အတည္ျပဳသည္။ ထို႔ျပင္အေမရိကန္ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒသည္ ေရးသားမွတ္တန္းတင္ထားေသာ ဥပေဒ Documentry ျဖစ္ေပသည္။
ကိုယ္စားလွယ္ေရြးေကာက္ခ်ယ္ေရးစနစ္
၁၉၂၀-ခုႏွစ္မွစ၍ အသက္ ၂၀ျပည့္ေသာ အေမရိကန္သူ/အေမရိကန္သားတိုင္း မဲဆႏၵ ေပးခြင့္ရရွိၾကသည္။ မဲဆႏၵေပးခြင့္ရရွိၾကသည္။ မဲဆႏၵတစ္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ေယာက္ စနစ္ (Single Member Constituency System) ျဖင့္ မဲဆႏၵနယ္ေပါင္း ၄၃၆ နယ္သတ္မွတ္ျပီး ေအာက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ (စီးနိတ္) အတြက္ မဲဆႏၵနယ္မ်ားမွ ျပည္နယ္ႏွစ္ခုစနစ္ (Bi-Party System) ကို အသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ "ရီပတ္ဘလစ္ကင္" (Republican) ပါတီႏွင့္ "ဒီမိုကရက္တစ္" (Democrat) ပါတီတို႔ ယွဥ္ျပိဳင္အေရြးခံၾကသည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ စီးနတ္အမတ္ႏွစ္ဦးစီကို ျပည္နယ္တိုင္းမွ ျပည္သူတို႔က ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျပီး ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္မ်ားကိုမူ လူဦးေရအလိုက္ အခ်ိဳးက် ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။
အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတြင္ ဥပေဒျပဳဌာနအျဖစ္ျဖင့္ အထက္လႊတ္ေတာ္ (Senate) ႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (House of Representative)ဟူ၍ လြတ္ေတာ္ႏွစ္ခုရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လႊတ္ေတာ္အမတ္တို႔၏ အမတ္သက္တမ္းမွာမူ ၂ႏွစ္သာ ျဖစ္သည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အတ္မ်ားကို ျပည္နယ္တိုင္းမွ ႏွစ္ဦးက်စီ ေရြးေကာက္ဖြဲ႔စည္းထားေသာ္လည္း ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ားကိုမူ ျပည္နယ္တို႔၌ ေနထိုင္ၾကေသာ လူဦးေရနည္းသာ နီဗားဒါးျပည္နယ္ကေလးကမူ ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ ၁ေယာက္သာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခြင့္ ရရွိေပသည္။
အထက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ အတ္မ်ားကို ျပည္နယ္တုိင္းမွ ႏွစ္ဦးက်စီ ေရြးေကာက္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ္လည္း ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အမတ္မ်ားကိုမူ ျပည္နယ္တို႔၌ ေနထုိင္ၾကေသာ လူဦးေရနည္းသာ နီဗားဒါးျပည္နယ္ ကေလးကမူ ကိုယ္စားလွယ္ ၁ေယာက္သာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ခြင့္ရရွိေပသည္။
လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္၏ ဥပေဒျပဳခြင့္အာဏာမွာ တူညီေသာ္လည္း အထက္လႊတ္ေတာ္၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနကို ၾကိဳးကိုင္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ခြင့္ ျပည္နယ္တို႔၏ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ႏိုင္ခြင့္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စာခ်ဳပ္မ်ားကို အတည္ျပဳခြင့္ႏွင့္ ဗဟိုအစိုးရရာထူးၾကီးမ်ား ခန္႔အပ္ျခင္းကို သေလာတူညီခ်က္ ျပဳႏိုင္ျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ထက္ တန္ခိုးၾကီးသည္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန
အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးဆံုးပုဂၢိဳလ္သည္ အေမရိကန္သမၼတပင္ျဖစ္သည္။ သမၼတသက္တမ္းမွာ ၄ႏွစ္ ျဖစ္ျပီး ၄င္းသမၼတကို ျပည္သူလူထုက သြယ္၀ိုက္ေသာနည္းမ်ားျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ၾကသည္။
အေမရိကန္သမၼေရြးေကာက္ရာတြင္ ပါတီစနစ္ကိုအသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ ပါတီတစ္ခုမွ အေမတ္ေလာင္းတစ္ဦးအား မဲေပးျခင္းသည္ ၄င္းပါတီမွ ေရြးခ်ယ္ထားေသာ သမၼတေလာင္းကို မဲေပးျခင္းမည္ေပသည္။ အေၾကာင္းမွာ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အမတ္အမ်ားဆံုး အေရြးခ်ယ္ခံရေသာပါတီမွ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ထားေသာ သမၼတေလာင္းသည္ သမၼတျဖစ္လာရေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္၏။
အေမရိကန္သမၼတသည္ အုပ္ခ်ဳပ္သူအစစ္ Real Executive ျဖစ္သကဲ့သို႔ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူတစ္ေယာက္လည္း ျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ အေမရိကန္သမၼတသည္ အိႏိၵယ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တစ္ေယာက္ကဲ့သို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ားကို လက္ကိုင္ျပဳ၍ တုိင္းျပည္ကိုတကယ္တမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေနသကဲ့သို႔ အျခားတစ္ေယာက္တြင္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ား လက္၀ယ္မရွိေသာ အိႏိၵယရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမၼတကဲ့သို႔ အေဆာင္ေယာင္ အခမ္းအနားကိစၥရပ္မ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေနရေသာေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္သည္။
အေမရိကန္သမၼသည္ အေမရိကန္ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ျဖစ္ေသာ ကြန္ဂရက္ေခၚ ပါလီမန္ႏွင့္ လံုး၀ကင္းလြတ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ပါလီမန္သည္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္သကဲ့သို႔ အေမရိကန္ပါလီမန္သည္ အေမရိကန္ သမၼတကို ၄င္း၏သမၼတသက္တမ္း ၄ႏွစ္အတြင္း ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ကို ပါလီမန္ကို တာ၀န္မခံေသာ (၀ါ) ပါလီမန္ႏွင့္ ဆက္စပ္မႈမရွိေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး Fixed Executive ဟူ၍ ေခၚဆိုသည္။
အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ ပါလီမန္သည္ သမၼတကို ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္သကဲ့သို႔ သမၼတသည္လည္း ပါလိမန္ကိုဖ်က္သိမ္းခြင့္ မရွိေပ။ သမၼတသည္ ၄င္း၏အစိုးရအဖြဲ႔အတြက္ ၄င္းခန္႔ခ်င္ေသာ လူကို၀န္ၾကီးခန္႔ခြင့္ရွိသည္။ ၄င္း၏ပါတီႏွင့္ ပါလီမန္အမတ္မဟုတ္သူကိုပင္ ၀န္ၾကီးအျဖစ္ ခန္႔ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒမွာလည္း သမၼတ၏ သေဘာအတိုင္းသာျဖစ္သည့္အျပင္ သမၼတသည္ ၄င္း၏ပါတီမွတစ္ဆင့္ တရားဥပေဒျပဳစုျခင္းတြင္လည္း တန္ခိုးၾသဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ေပသည္။ ထို႔ျပင္ အေမရိကန္သမၼတသည္ လက္နက္ကိုင္ တပ္ေပါင္းစု၏ စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္လည္း ျဖစ္ေပသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္သမၼတသည္ ကမာၻေပၚတြင္ တန္ခို္းအၾကီးဆံုးေသာ သမၼတျဖစ္သည္။
တရားစီရင္ေရးဌာန
ျပည္ေထာင္စုတရားစီရင္ေရးဌာနသည္ ျပည္ေထာင္စု၏ တရားရံုးခ်ဳပ္ပင္ျဖစ္သည္။ ၄င္းတရားရံုးခ်ဳပ္တြင္ တရားသူၾကီး ၆ေယာက္ရွိျပီး ၄င္းတို႔ကို စီးနိတ္ေခၚ အထက္လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ သမၼတခန္႔အပ္ထားသည္။
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒကို ကာကြယ္ရန္သည္ ယင္းဗဟိုအစိုးရ၏ တရားစီရင္ေရးဌာနပင္ျဖစ္သည္။ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္တို႔ၾကား ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာမ်ားကိုလည္း ၄င္းတရားစီရင္ေရးဌာနသည္ ျပည္နယ္တို႔၏ တရားဥပေဒမ်ားကို ထိပါးခြင့္မရွိေပ။
Posted in: ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ
0 comments:
Post a Comment
comment ေလးဖတ္ပါရေစ။
စိတ္ရွည္ သည္းခံေပးပါ။