People's Democratic Republic of Algeria

၄။အယ္လဂ်ီးရီးယား (Algeria)

people's Democratic Republic of Algeria

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

ျပင္သစ္ကိုလိုနီအျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ရာေက်ာ္ၾကာျပီးေနာက္ 1950 ေနာက္ပိုင္း ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျပင္သစ္ကို ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္၍ အယ္လဂ်ီးရီးယန္းတို႔ 1962 ခုတြင္ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ အယ္လဂ်ီးရီးယား၏ ပထမဦးဆုံး ႏိုင္ငံေရးပါတီအျဖစ္ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တပ္ဦးပါတီကို ဖဲြ႔စည္းခဲ့သည္။ မ်ဳိးဆက္သစ္ အယ္လဂ်ီးရီးယား အမ်ားစုက ယင္းပါတီအေပၚ မ်ားစြာေက်နပ္မႈမရွိခဲ့ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ဳိးသားလြတ္ေျမာက္ေရး တပ္ဦးပါတီ၏ ႏိုင္ငံေရးအရ ၾကီးစိုးလႊမ္းမိုးမႈမ်ားကို ဆန႔္က်င္ခဲၾ့ကသည္။ 1991 ဒီဇင္ဘာတြင္ က်င္းပေသာ ပထမအေက်ာ့ ေရြးေကာက္ပဲြတြင္ အစၥလာမ္မစ္ ကယ္တင္ျခင္းတပ္ဦး ပါတီက အံ့ၾသဖြယ္ရာ အျပတ္အသတ္ အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။ ဤအခ်င္းအရာတြင္ ဘာသာေရး အစြန္းေရာက္သမားမ်ား၏ လက္ထဲသို႔ အာဏာက်ေရာက္သြားမည္ကို မလိုလားသျဖင့္ အယ္လဂ်ီးရီးယား စစ္တပ္က ဒုတိယအေက်ာ့ ေရြးေကာက္ပဲြကို မက်င္းပနိုင္ေအာင္ ၾကား၀င္တားဆီးခဲ့သည္။ စစ္တပ္က အစၥလာမ္တပ္ဦးပါတီကို ျဖဳိခဲြႏွိမ္နင္းခဲ့ျပီး ပါတီေထာက္ခံသူမ်ားကလည္း အစိုးရကို ပစ္မွတ္ထား တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ အစိုးရက ေရြးေကာက္ပဲဲြျပန္လည္က်င္းပရန္ ခြင့္ေပးခဲ့ေသာ္လည္း အစိုးရေထာက္ခံသူမ်ားႏွင့္ အလယ္အလတ္ ဘာသာေရး ၀ါဒီၤမ်ားကိုသာ ေရြးေကာက္ပဲြ၀င္ခြင့္ျပဳခဲ့ျပီး အစိုးရကို ဆန္႔က်င္ တိုက္ခိုက္လႈပ္ရွားသူမ်ားကို ၀င္ခြင့္မေပးခဲ့ေခ်။ ဆန္႔က်င္တိုက္ခိုက္မႈမ်ား အရွိန္ျမင့္လာခ့ဲျပီး ပုန္ကန္မႈအသြင္ ကူးေျပာင္းလာခ့ဲသည္။

1992 မွ 1999 အတြင္း အျပင္းထန္ဆံုး တိုက္ခိုက္မႈမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး အစြန္းေရာတို႔၏ ဥပေဒမဲ့ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္ သတ္ျဖတ္ျခင္းခံရေသာ ရြာသူရြာသားမ်ားအပါအ၀င္ လူေပါင္း 100,000 ေက်ာ္ေသဆံုးခဲ့သည္။ 1990 ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းတြင္ အစိုးရမွအသာစီးရခဲ့ျပီး 2000 ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ အစၥလာမ္ကယ္တင္ျခင္း တပ္ဦးပါတီ၏ လက္ရုံးအစၥလာမ္ကယ္တင္ျခင္းစစ္တပ္ ျပဳိကဲြသြားခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ အၾကြင္းအက်န္ လက္နက္ကိုင္ အုပ္စုငယ္ကေလးမ်ားသည္ အစိုးရတပ္မ်ားကို ဆက္လက္ တိုက္ခိုက္လ်က္ရွိျပီး ရြာသားမ်ားကို ၀င္ေရာက္စီးနင္းျခင္း၊ ခ်ဳံခိုတိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ 1999တြင္ စစ္တပ္မွ ေရြးေကာက္ပဲြအတုျဖင့္ အဘဒီလာ ဇစ္ဘိုဘီဖလီကာကို သမၼတအျဖစ္ တင္ေျမာက္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ 2004ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ပဲြတြင္ တရားမွ်တစြာျဖင့္ အျပတ္အသတ္ အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။ ၄င္း၏ ဒုတိယသက္တမ္းအတြင္း ဘိုတီဖလီကာအစိုးရသည္ မျပီးဆံုးႏိုင္ေသာ ျပႆနာမ်ား ၊ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာ မ်ားစြာကို ဆက္လက္ ရင္ဆိုင္ရျပန္သည္။

ပ၀ီအေနအထား
တည္ေနရာ
အာဖရိက ေျမာက္ပိုင္း၊ ေျမပင္လယ္ႏွင့္ ထိစပ္လွ်က္ရွိျပီး ေမာ္ရုိကိုႏွင့္ တူနီးရွားၾကားတြင္တည္ရွိသည္။

ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိက

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 2381,740 စတုရန္းကီလိုမီတာ။
ေရ -0 ။
စုစုေပါင္း 2381,740

ထိစပ္နယ္ေျမ
လစ္ဗ်ား - 982 km ၊ မာလီ -1376 km -ေမာင္ရီတာနီယာ -463 km ၊
ေမာ္လိုကို- 1559 km ၊ တူနီးရွား -963 km ။ အေနာက္ဆာဟာရ 42 km ။

ကမ္းရုုုုုုိးတန္း
998 km ။

ရာသီဥတု

မိုးေခါင္(သို႔)အသင့္အတင့္မိုးေခါင္၊ ကမ္းေျခေဒသတစ္ေလွ်ာက္သင့္တင့္မွ်တ၍ စိုစြတ္ေသာ ေဆာင္းရာသီႏွင့္ ေျခာက္ေသြ႔ေသာေႏြရာသီ၊ ကုန္းျမင့္လြင္ျပင္တြင္ အေအးပိုေသာေဆာင္းရာသီႏွင့္ပူျပင္းေသာေႏြရာသီ။ ေႏြရာသီတြင္ပူျပင္း၍ ဖုန္မႈန္႔ ၊ သဲမႈန္႔မ်ားပါ၀င္ေသာ ဆီေရာ့ကို ေလပူတိုိုက္ခတ္ေလ့ရွိ။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္

သဲကႏၱာရႏွင့္ ကုန္းေျမလြင္ျပင္အမ်ားစုဖုံးလႊမ္း။ ေတာင္အနည္းငယ္။ က်ဥ္းေျမာင္းျပတ္ေတာင္းေသာ ကမ္းရုိးတန္း လြင္ျပင္ရွိ။

မ်က္ႏွာျပင္အထက္ျခားနားခ်က္
သဘာ၀အရင္းအျမစ္

အနိမ့္ဆုံးအပိုင္း ေခ်ာ့မယ္ရီးအား- 40m၊
အျမင့္ဆုံးအပိုင္း တဟက္- 3003 m ၊
ဘာဘာတို္င္းရင္းသားတို႔၏ ခြဲထြက္ေရးလႈပ္ရွားမႈ႕မ်ား၊ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာ၊ အိမ္ယာလိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ ေရႏွင့္လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္လိုအပ္ခ်က္မ်ား၊ အစိုးရအတြင္း ပ်က္ဆီး ယိုယြင္းမႈမ်ား ႏွင့္အဂတိလိုက္စားမႈမ်ား၊ အစြန္းေရာက္တို႔၏တိုက္ခိုက္မႈမ်ား စသည္ျဖင့္ အရႈပ္အထြးမ်ားစြာကိုရင္ဆိိုင္ရသည္။ 2006 ခုနွစ္တြင္ Salafish Group for Preaching and Combat (GSPC) သာသနာျပဳတိုက္ပဲြ၀င္ ဆလာဖစ္ အုပ္စုႏွင့္ (Al- Qaida) အယ္ေကဒါအၾကမ္းဖက္ အုပ္စုတို႔ပူးေပါင္းျပီး အယ္လဂ်ီးရီးယားအစုိးရႏွင့္ အေနာက္အုပ္စုကို ပစ္မွတ္ထား၍ ဗံုးေပါက္ခဲြျခင္းမ်ား၊ အေသခံဗံုးခဲြျခင္းမ်ားကို အရွိန္ျမင့္လုပ္ေဆာင္လာၾကသည္။ အယ္လဂ်ီးရီးယား ေရနံဗဟုိျပဳစီးပြားေရးမွတဆင့္ အျခားစီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကိုလည္း လုပ္ကုိင္လွ်က္ ရွိသည္။ ႏိုင္ငံစီးပြားေရးမ်ားမွ ေငြေၾကးအေျမာက္အမ်ား ရရေနေသာ္လည္း တိုင္းျပည္၏ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္မ်ားကုိ ျဖည့္ဆည္းႏိုင္စြမ္း မရွိေသးေပ။ေရနံ၊ သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႔၊ သံရိုင္း ၊ ေဖါ့စဖိတ္ ၊ ယူေရနီယံ ၊ ခဲ ၊ သြပ္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 33,769,668 (2008)
လူဦးေရတိုးပြားနႈန္း 1.209% (2008)
ေမြးဖြားနႈန္း 17.03/ 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆုံးနႈန္း 4.62/ 1000 ဦးေရ (2008)
ပ်မ္းမွ်သက္တမ္း က်ား - 72.18 နွစ္
မ - 75.49 နွစ္
စုစုေပါင္္္္္္း = 73.77 နွစ္

လူမ်ိဳး
အယ္လဂ်ီးရီးယမ္း။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု
အာရပ္ - ဘာသာလူမ်ဳိး 99%။ ဥေရာပ - 1% ေအာက္။

ကိုးကြယ္မႈ
ဆြန္နီမြတ္ဆလင္ (နုိင္ငံေတာ္ဘာသာ) 99% ။
ခရစ္ယာန္ ႏွင့္ ဂ်ဴး 1% ။

ဘာသာစကား
အာရပ္ (ရုံးသုံး) ၊ျပင္သစ္ ၊ ဘာသာလူမ်ဳိးစုစကား။

ျမဳိ႕ေတာ္
အယ္လဂ်ီးယာစ့္။

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား