Political Science Part (10)

ႏိုင္ငံေရးသိပၸံပညာ အပိုင္း (၁၀)
ၾသစေၾတးလ်

ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံသည္ ၁၇၇၀- ခုႏွစ္မွစ၍ ၿဗိတိသွ်တို႕၏ ကိုလိုနီႏိုင္ငံျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၀၀ ခုႏွစ္မတိုင္မီွ အတြင္း ၾသစေၾတးလ်တိုက္ေပၚရွိ ကိုလိုနီ ၆ ႏိုင္ငံတို႕မွာ သီးျခားစီ တည္ရွိခဲ့ၾကသည္။ သို႕ရာတြင္ ၿဗိတိသွ်တို႕ထံမွ ဒိုမီနီယံ လြတ္လပ္ေရး ရၾကေသာအခ်ိန္၌ ကမၻာ့အေရွ႕ဘက္ျခမ္းရွိ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာ တန္ခိုးပါ၀ါ ႀကီးထြားေနခ်ိန္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ကိုလိုနီ ၆ ႏိုင္ငံမွာ သီးျခားစြာ ရပ္တည္ႏိုင္ရန္ ခဲယဥ္းေပသည္။ ဂ်ပန္သည္ စက္မႈလက္မႈ ထြန္းကားလာသည္ႏွင့္ အမွ် ၎၏ ထြက္ကုန္မ်ားကို ေရာင္းခ်ရန္ ေစ်းကြက္ရွာ ေနခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ျပည္ပရန္ကိုု ခုခံႏိုင္ရန္ အမ်ိဳးသားအင္အားကို ေတာင့္တင္းခိုင္မွာေစၿပီး မိမိတို႕၏မူလ သီးျခားလြတ္လပ္မႈမ်ားလည္း မဆံုးရႈံးေစေသာ ျပည္ေထာင္စုလည္းျဖစ္ အခ်င္းခ်င္းေပါင္းစည္းၾကသျဖင့္ ၁၉၀၀ ခုႏွစ္မွစ၍ ဓနသဟာယ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။

အာဏာခြဲေ၀ပုံ

ၾသစေၾတးလ် ျပည္ေထာင္စုထဲ၌ ပါ၀င္ေသာ ျပည္နယ္ ၆ နယ္တို႕မွာ ၎တို႕၏ သီးျခားစနစ္မ်ားျဖင့္ အသီးသီး တိုးတက္ရွိခဲ့ ၾကသည့္အေလ်ာက္ မလြဲမေရွာင္သာသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႕စည္းရေသာအခါ သီးျခားလြတ္လပ္သမွ် ရယူလိုၾကသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပထားေသာ တန္ခိုးပါ၀ါအာဏာမ်ားကို ဗဟိုအစိုးရလက္ထက္၌ ထားရွိၿပီး အၾကြင္းအက်န္အာဏာမ်ားကို ျပည္နယ္မ်ားလက္ထဲ၌ ထားရွိသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၾသစေၾတးလ်သည္ ျပည္ေထာင္စု စစ္ေသာႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံံျဖစ္သည္။

ပ႗ိပကၡမႈမ်ားေျဖရွင္းပံု

ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံ၌ ဗဟိုအစိုးရႏွင့္ ျပည္နယ္အစိုးရတို႕ အျငင္းပြားေသာအခါ ေျဖရွင္းႏိုင္ရန္အတြက္ ဖြဲ႕စည္း အုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒကို ကိုးကားေျဖရွင္းဆံုးျဖတ္ႏိုင္ခြင့္ရွိေသာ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္ ရွိစၿမဲ ျဖစ္သည္။ ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံအဖို႕တြင္မူ ဗဟိုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္( Federal Supreme Court) ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒကို ကိုးကားကိုင္ စြဲ၍ အမွားအမွန္ကို ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေသာအဖြဲ႕ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္တြင္မူ ဤကဲ႕သို႕ေသာ အခြင့္အေရးကို ဗဟိုတရားစီစဥ္ ေရးဌာန (Federal Judiciary) လက္ထဲ၌သာ ရွိသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ၾသစေၾတးလ် တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္မွာ ျပည္နယ္ တို႕၏ တရားဥပေဒမ်ား (Pure State Laws) ကို ၀င္ေရာက္စြတ္ဖက္ႏိုင္ခြင့္ ရွိေသာ္လည္း အေမရိကန္ဗဟို တရားစီစဥ္ေရး ဌာနမွာမူ အေမရိကန္ျပည္နယ္တို႕၏ တရားဥပေဒမ်ားကို ၀င္ေရာက္စြတ္ဖက္ခြင့္မရွိေပ။ ထို႕ေၾကာင့္ ၾသစေၾတးလ် လႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ အေမရိကန္ တရားစီရင္ေရး ဌာနထက္ တန္ခိုးၾကီးသည္။

ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ပုံ

ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံတြင္ ျပည္နယ္အစိုးရတို႕ႏွင့္ ဗဟိုအစိုးရျဖစ္ေသာ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရတို႕အား ဖြဲ႕စည္းအုပ္ ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒျဖင့္ အာဏာကို ခြဲေ၀ေပးထားသည့္အေလ်ာက္ ၎ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒမွာ ျပည္နယ္အားလံုးႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း ၊ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရႏွင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း သက္ဆိုင္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၎ဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရန္ အထူးနည္းလမ္း တစ္ရပ္ ခ်မွတ္ခဲ့သည္။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (သို႕မဟုတ္) ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ (House of Representative) က ျပင္ဆင္ခ်က္ကို ေအာက္လႊတ္ေတာ္၌ တင္သြင္း အတည္ျပဳၿပီး အထက္လႊတ္ေတာ္သို႕ အတည္ျပဳရန္ တင္သြင္းရသည္။ အကယ္၍ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အထက္လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ရပ္စလံုးက တင္သြင္းေသာ အဆိုျပဳခ်က္ကို အတည္ျပဳၿပီးလွ်င္ ျပည္နယ္ မဲဆႏၵရွင္မ်ားကို တင္ျပရသည္။ ျပည္နယ္မ်ား၏ မဲဆႏၵရွင္ အမ်ားစုက လက္ခံအတည္ျပဳမွသာလွ်င္ ၎ျပင္ဆင္ခ်က္ အထ ေျမာက္ ေအာင္ျမင္သည္။

အကယ္၍ ေအာက္လႊတ္ေတာ္က တင္သြင္းအတည္္ျပဳထားေသာ ျပင္ဆင္ခ်က္ကို အထက္လႊတ္ေတာ္က ၂ ၾကိမ္တိုင္တို္င္ ပယ္ခ်က ဒုတိယအႀကိမ္ ပယ္ခ်ၿပီး ရက္ေပါင္း ၉၀ ေက်ာ္လွ်င္ ဂါဗာနာဂ်င္နရယ္က ပါလီမန္ကို ဖ်က္သိမ္း ၿပီး၎ျပင္ဆင္ခ်က္ကို ႀကိဳက္မႀကိဳက္ ျပည္သူလူထုအားတင္ျပ၍ မဲဆႏၵျဖင့္ဆံုးျဖတ္ေစရသည္။ ဤသို႕ ဥပေဒေရးရာ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဆိုင္ရာျပည္သူတို႕၏ အလိုဆႏၵအတိုင္း ဆံုးျဖတ္ေစႏိုင္ရန္ ျပည္သူမ်ားအားတာ၀န္ေပး ျခင္းကို ျပည္သူ႕ဆႏၵေကာက္ခံျခင္း (Referendum) ဟု ႏိုင္ငံေရးရာ ပညာရပ္တြင္ ေခၚဆိုၾကသည္။

ကိုယ္စားလွယ္ေရြးခ်ယ္ပုံ

ၾသစေၾတးလ် ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕ကို စီးနိတ္ေခၚ အထက္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္သူ႕လႊေတာ္ေခၚ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ တို႕ျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္သို႕ ျပည္နယ္ ၆ နယ္မွ တစ္နယ္လွ်င္ အမတ္ ၁၀ဦးၾကစီ ဆိုင္ရာျပည္သူတို႕ကိုယ္တိုင္ ေရြးခ်ယ္ေစလႊတ္ဖြဲ႕စည္းထားသျဖင့္ ၎အထက္လႊတ္ေတာ္၌ အမတ္ေပါင္း ၆၀ ရွိသည္။ ဤေနရာတြင္ ၾသစေၾတးလ် အထက္လႊတ္ေတာ္ ဖြဲ႕စည္းထားပုံမွာ အေမရိကန္ အထက္လႊတ္ေတာ္ကဲ႕သို႕ တန္ခိုးမႀကီး ေပ။

ၾသစေၾတးလ် အထက္လႊတ္ေတာ္၌ အေမရိကန္အထက္လႊတ္ေတာ္ကဲ႕သို႕ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရက ခန္႕အပ္ထား ေသာ ရာထူးႀကီးမ်ားႏွင့္ အစိုးရခ်ဳပ္ဆိုထားေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ စာခ်ဳပ္မ်ားကို အတည္ျပဳခြင့္၊ ျပင္ဆင္ျငင္းဆိုခြင့္ ပါ၀ါမရွိ၊ အေၾကာင္းမွာ ၾသစေၾတးလ် အစိုးရအဖြဲ႕သည္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္အမတ္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထား ေသာ တာ၀န္ကိုခံရေသာ အစိုးရျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္အစိုးရမွာမူ ပါလီမန္ႏွင္ ့ကင္းလြတ္ၿပီး ပါလီမန္ကို တာ၀န္မခံရေသာ အစိုးရ ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ေပသည္။ ၾသစေၾတးလ် ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကို ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကသာ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ၿပီး ၎၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ၎ဖြဲ႕စည္းထားေသာအစိုးရကို အယံုအၾကည္မရွိအဆိုကို တင္၍ ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္သည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ၾသစေၾတးလ်တြင္ အထက္လႊတ္ေတာ္ထက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္က ပိုတန္းခိုးႀကီးသည္။

Posted in: ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ