Kenya

၁၁၅။ကင္ညာ
(Kenya)

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

လြတ္လပ္ေရးၾကိဳးပမ္းမႈေခါင္းေဆာင္ ဂ်ိဳမို ကင္ညက္တာ (Jomo Kenyatta) က သမၼတ အျဖစ္ ၁၉၆၃ မွကြယ္လြန္ခိ်န္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ သမၼတ ဒန္နီယယ္ ေတာ္ရြဳိင္တစ္ အာရပ္မိြဳင္ (Daniel Toroitich arap Moi) က ဆက္ခံခဲ့သည္။ ၁၉၆၉ မွ ၁၉၈၂ အထိ ကင္ညာအာဖရိကန္အမ်ိဳးသားညီညြတ္ေရး (Kenya African National Union – KANU) ကို တစ္ပါတီ စံနစ္ျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။၁၉၉၁ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ဖိအားေပးမႈကို သမၼတမြိဳင္မွ လက္ေလွ်ာ့ခဲ့ရသည္။ တုိင္းရင္းသားညီညြတ္မႈျပိဳကြဲေနေသာ အတိုက္အခံ ပါတီမွ ၁၉၉၂ ႏွင့္ ၁၉၉၇ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ ပနူးပါတီ(KANU) ကိုဖယ္ရွားရန္ ၾကိဳးပမ္းမႈမ်ား မေအာင္ျမင္ဘဲ ရႈံးနိမ့္ခဲ့သည္။ ယင္းေရြးေကာက္ပြဲမ်ားတြင္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား မသာမာသူမ်ားရွိခဲ့ေသာ္လည္း ကင္ညာလူထု၏ ဆႏၵႏွင့္အညီ အႏုိင္ရရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ယူဆသည္။ ၂၀၀၂ ဒီဇင္ဘာ မွ်တ၍ ျငိမ္းခ်မ္းေသာေရြးေကာက္ပြဲတြင္ သမၼတမြိဳင္ ရႈံးနိမ့္ထြက္ခြာသြားရသည္။ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံုဖဲြ႔စည္းထားေသာ အတိုက္အခံပါတီ ျဖစ္ေသာအမ်ိဳးသားသက္တံ ညႊန္႔ေပါင္းပါတီ (National Rainbow Coalition NARC) မွ ဖြိဳင္ကီဘာကီ (Mwai Kibaki) က ကနူးပါတီမွ အူဟူရူ ကင္ညက္တာ (Uhuru Keny) ကို အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။ လဘ္ေပးလဘ္ယူ တုိက္ဖ်က္မႈျမွင့္တင္ေရး၊ လႈံ႔ေဆာ္ေဆာင္ရြက္မႈႏွင့္အတူ သမၼတရာထူးကိုလက္ခံရရွိခဲ့သည္။ ကီဘာကီ၏ နာ့စ္ (NARC) ညႊန္႔ေပါင္းပါတီသည္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပိဳကြဲခဲ့သည္။ အစိုးရဘက္မွ ႏိုင္ငံေရးဘက္ေျပာင္းသူမ်ားက အတိုက္အခံ ကနူးပါတီႏွင့္ ပူးေပါင္း၍အတိုက္အခံ ညႊန္႔ေပါင္းအဖြဲ႔တစ္ရပ္ဖြဲ႔ကာ လိေမၼာ္ေရာင္ဒီမိုကရက္တစ္ လႈပ္ရွားမႈအေရးအခင္းျဖင့္ အစိုးရ၏ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒမူၾကမ္းကို ၂၀၀၅ နို၀င္ဘာလတြင္ က်င္းပေသာလူထု ဆႏၵခံယူပြဲတြင္ ရႈံးနိမ့္ေစခဲ့သည္။ ၂၀၀၇ တြင္ ကီဘာကီ က ေရြးေကာက္ပြဲထပ္မံက်င္းပခဲ့သည္။ ၎ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ လိေမၼာ္ေရာင္ဒီမိုကရက္တစ္ လႈပ္ရွားမႈပါတီမွ သမၼတေလာင္း ရုိင္လာ ေအာ္ဒင္ဂါ (Raila Odinga) ကို မဲကလိမ္က်မႈျဖင့္ စြပ္စြဲခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ႏွစ္လၾကာ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး လူေပါင္း ၁၅၀၀ ခန္႔ေသဆံုးခဲ့သည္။ ေဖေဖၚ၀ါရီလေႏွာင္းပိုင္းတြင္မွ ကုလသမဂၢ အစီအစဥ္ ျဖင့္ေစ့ေစ့ေဆြးေႏြး၍ အာဏာခဲြယူမႈ သေဘာတူညီခ်က္တစ္ရပ္ရရွိျပီး ေအာ္ဒင္ဂါကို အစိုးရအဖြဲ႔တြင္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ရာထူးအပ္ႏွင္းခဲ့သည္။

ပထ၀ီအေနအထား
တည္ေနရာ
အေရွ႕အာဖရိက ။အိႏိၵယသမုဒၵရာ ႏွင့္ ထိစပ္။တန္ဇန္းနီးယား ႏွင့္ ဆိုမာလီယာ နိုင္ငံမ်ားၾကား။

ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိက

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 569,250 sq km
ေရ - 13,400 sq km
စုစုေပါင္း - 582,650 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အီသီယိုးပီးယား - 861 km
ဆိုမာလီးယား - 682 km
ဆူဒန္ - 232 km
တန္ဇန္းနီးယား - 769 km
ယူဂႏၶာ - 933 km

ကမ္းရိုးတန္း
536 km

ရာသီဥတု
ကမ္းရိုးတန္းတစ္ေလွ်ာက္ အပူပိုင္းေဒသရာသီဥတု။ အတြင္းပို္င္း မိုးေခါင္ ။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
နိမ့္ေသာေျမျပန္႔မွ အလယ္ပိုင္းကုန္းျမင့္သို႔ ျမင့္တက္သြားျပီး ျမစ္၀ွမ္းေတာင္ၾကားျဖင့္ပိုင္းျခားထား ။ အေနာက္ဘက္ ေျမဆီေကာင္းမြန္ေသာ ကုန္းျမင့္လြင္ျပင္။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း အိႏိၵယသမုဒၵရာ - 0 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ကင္ညာေတာင္ - 5,199 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ထံုးေက်ာက္ ၊ဆိုဒါျပာ ၊ ဆား ၊ ဖလူရိုစပါး ၊ ဇင့္ ၊ ဒုိင္ယာတိုမိုက္ ၊ ဂ်စ္ပဆမ္ ၊သဘာ၀သားရိုင္း ၊ ေရအားလွ်ပ္စစ္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 39,002,772
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 2.691 % (2009)
ေမြးဖြားႏႈန္း 37.89 / 1000 ဦးေရ
ေသဆံုးႏႈန္း 10.3 / 1000 ဦးေရ
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 57.49 ႏွစ္
မ - 58.24 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 57.86 ႏွစ္ (2009)

လူမ်ိဳး
ကင္ညန္

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
ကီကူယု - 22 %
လူဟ်ာ - 14 %
လ်ဳိ - 13 %
ဆလန္ဂ်င္း - 12 %
ကမ္ဘာ - 11 %
ကစ္ဆီး - 6 %
မာရူး - 6 %
အျခားအာဖရိက - 15 %
အာဖရိကမဟုတ္ေသာလူမ်ိဳး - 1 %

ကိုးကြယ္မႈ
ပရိုတက္စတင့္ - 45 %
ရိုမန္ကက္သလစ္ - 33 %
မြတ္စလင္ - 10 %
ေဒသခံရိုးရာကိုးကြယ္မႈမ်ား - 10 %
အျခား - 2 %

ဘာသာစကား
အဂၤလိပ္ (ရံုးသံုး) ၊ကီဆြာဟီလီ (ရံုးသံုး) ၊ တုိင္းရင္းသားဘာသာစကားမ်ား။

ျမိဳ႕ေတာ္
ႏိုင္ရိုဘီ (Nairobi)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား