Israel

၁၀၈။အစၥေရး(Israel)

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

ဒုတိယကမၻာစစ္ျပီးေနာက္ ျဗိတိသွ်တို႔ ပါလက္စတိုင္းနယ္ေျမမွ ဆုတ္ခြာခဲ့ျပီး ကုလသမဂၢမွ အာရပ္ ႏွင့္ ဂ်ဴးနယ္ေျမမ်ား ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ေပးခဲ့သည္။ ယင္းသို႔ သတ္မွတ္ခ်က္ကို အာရပ္တို႔ကလက္မခံခဲ့ေပ။ ဆက္လက္၍ႏွစ္ဦးႏွစ္ဘက္ ျပင္းထန္ေသာ တင္းမာမႈမ်ားႏွင့္ စစ္ပြဲမ်ားျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး အစၥေရးတို႔ က အာရပ္တို႔အေပၚအႏိုင္ရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၆၇ ခု ႏွစ္ စစ္ပြဲမွစ၍ အစၥေရးတို႔ သိမ္းပိုက္ထားခဲ့ေသာနယ္ေျမမ်ားမွာ အစၥေရး၏ ပိုင္ဆိုင္မႈ သတ္မွက္ခ်က္ အတြင္း မပါ၀င္ေပ။ ၁၉၈၂ ဧျပီ ၂၅ တြင္ ၁၉၇၉ အစၥေရး - အီဂ်စ္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္အရ ဆိုင္းႏိုင္းေဒသ မွအစၥေရး တုိ႔ ဆုတ္ခြါေပးခဲ့သည္။ ၁၉၉၁ ေအာက္တိုဘာလ တြင္ က်င္းပေသာ မတ္ဒရစ္ ညီလာခံ မွ ခ်မွတ္ေသာ အေျခခံမူအရ အစၥေရးႏွင့္ ပါလက္စတိုင္း ကိုယ္စားလွယ္မ်ားၾကား ႏွစ္ဘက္စံုညီ ေစ့စပ္ညွိနႈိင္းမႈမ်ားေဆာင္ရြက္ခဲ့ျပီး ဆီးရီးယား တည္ျငိမ္မႈ ခိုက္မာေစေရးအတြက္လည္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။၁၉၉၃ စက္တင္ဘာ (၁၃)ရက္ေန႔တြင္ အစၥေရးႏွင့္ ပါလက္စတိုင္း ေခါင္ေးဆာင္မ်ားမွ ပါလက္စတုိင္း ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၾကားျဖတ္ကာလလမ္းညႊန္ခ်က္အေနႏွင့္ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းေၾကျငာခ်က္ (ေအာ္စလိုသေဘာတူညီခ်က္ - Oslo Accerds) တစ္ရပ္ကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ၾကသည္။ မေျဖရွင္းရေသးေသာ နယ္ေျမဆိုင္ရာ အျငင္းပြားမႈမ်ားႏွင့္ အျခားအျငင္းပြားမႈမ်ားအတြက္ ၁၉၉၄ ေအာက္တုိဘာ ၂၆ တြင္ အစၥေရး - ေဂ်ာ္ဒန္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို၍ ေျဖရွင္းခဲ့သည္။ထို႔ျပင္ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ ေမလ (၂၅) ရကေန႔တြင္ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္ ကတည္းက အစၥေရးတို႔ သိမ္းပိုက္ထားခဲ့ေသာ လက္ဘႏြန္ေတာင္ပိုင္း ေဒသမွ မိမိသေဘာအေလ်ာက္ ျပန္လည္ရုပ္သိမ္းေပးခဲ့သည္။ အစၥေရးႏွင့္ဒီမိုကရက္တစ္ပါလက္စတုိင္း ႏွစ္ျပည္ေထာင္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျပီး ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ ပဋိပကၡမ်ား အဆံုးသတ္သြားေစရန္ လမ္းျပေျမပံုေဖၚေဆာင္ေရး အတြက္ ၂၀၀၃ ခု ဧျပီလတြင္ အေမရိကန္ သမၼတ ဘုရွ္ ။ ဥေရာပ သမဂၢ ၊ ကုလသမဂၢ ႏွင့္ ရုရွ တို႔ေလးပြင့္ဆိုင္ပူေပါင္း၍ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ၂၀၀၃ စက္တင္ဘာလ ႏွင့္ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၀၀၅ အၾကားျဖစ္ပြားေသာ အစၥေရးႏွင့္ပါလက္စတုိင္းတို႔၏ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားေၾကာင့္ အရွည္သျဖင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္မႈ တိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ သေဘာတူညီမႈမ်ားအတြက္ ေအာက္ေျခခ်စားမႈမ်ား ျဖစ္ပြားေစခဲ့သည္။ ေဖေဖၚ၀ါရီ ၂၀၀၅ တြင္ ရွမ္းအယ္ရွီးအိုက္ (Sharm al Sheikh) အဖဲြ႔ႏွင့္ အစၥေရးပါလက္စတိုင္း သေဘာတူညီခ်က္ တစ္ခု ရရွိခဲ့ျပီး အၾကမ္းဖက္မ်ား သိသိသာသာေလွ်ာ့က်သြားခဲ့သည္။ ၂၀၀၅ ေႏြရာသီ တြင္ အစၥေရးတို႔က ဂါဇါကမ္းေျမာင္ေဒသတြင္းရွိ အစၥေရးအေျခခ်ေနထုိင္သူမ်ားႏွင့္ စစ္တပ္မ်ားကို မိမိတို႔ ဆႏၵအေလ်ာက္ ျပန္လည္ရုပ္သိမ္းေပးခဲ့ျပီး ဂါဇါ ကမ္းေျမာင္ေဒသတြင္းသို႔ ၀င္ေပါက္အမ်ားစုကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ပါလက္စတိုင္းဥပေဒျပဳ ေကာင္စီတြင္ ဟားမတ္ (Hamas) တို႔ အႏိုင္ရရွိခဲ့ျပီး အစၥေရႏွင့္ပါလက္စတုိင္း အာဏာပိုင္ (Palestinian Authority - PA) တို႔ၾကား ဆက္ဆံေရးေအးခဲ သြားေစခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ မတ္လ တြင္ အယ္ဟြတ္အိုလ္မတ္ (Ehud Olmerf) ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဇြန္လမွ ဇူလိုင္လ မ်ားအတြင္း ဂါဇါ၌ အစၥေရးစစ္ဆင္ေရး ႏွင့္ ၂၀၀၆ ဇြန္လ မွ ဩဂုတ္လမ်ားအတြင္း ဟဇၨဘိုလာ ပဋိပကၡမ်ားျပီးေနာက္ အေနာက္ဘက္ကမ္းေဒသမွ ဖယ္ရွားေပးေရးအစီအစဥ္မ်ားကို အိုလ္မတ္က ေခ်ာင္ထိုးထားခဲ့သည္။ ဂါဇါကမ္းေျမာင္ေဒသတြင္ ဟားမတ္ တို႔ ထိန္းခ်ဳပ္ျပီးေနာက္ပိုင္း ၂၀၀၇ ခု ဇြန္လ တြင္ အိုလ္မတ္က (PA) ဥကၠဌ မမ္မြတ္ အာဘတ္(Mahmoud Abbas) က ဟားမတ္ မပါ၀င္ေသာ အစိုးရသစ္တစ္ရပ္ကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ စြပ္စြဲခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ၂၀၀၈ စက္တင္ဘာလတြင္ အိုလ္မတ္ နႈတ္ထြက္ခဲ့ျပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ၂၀၀၉ ေဖေဖၚ၀ါရီ ေရြးေကာက္ပြဲအလြန္ အစိုးရသစ္တစ္ရပ္ ဖဲြ႔စည္းျပီးသည္အထိ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ဆက္လက္တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။

ပထ၀ီအေနအထား
တည္ေနရာ
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ။ ေျမထဲပင္လယ္ႏွင့္ထိစပ္။
အီဂ်စ္ ႏွင့္ လက္ဘႏြန္း နုိင္ငံမ်ားၾကား။

ေျမပံုအညႊန္း
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 20,330 sq km
ေရ - 440 sq km
စုစုေပါင္း - 20,770 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အီဂ်စ္ - 226 km
ဂါဇါကမ္းေျမာင္ - 50 km
ေဂ်ာ္ဒန္ - 238 km
လက္ဘႏြန္း - 79 km
ဆီးရီးယား - 76 km
အေနာက္ဘက္ကမ္း - 307 km

ကမ္းရိုးတန္း
273 km

ရာသီဥတု
အပူအေအးအမွ်တ ။ ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္းကႏၱာရေဒသမ်ားတြင္ ပူျပင္း ေျခာက္ေသြ႕။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
ေတာင္ပိုင္းတြင္ နီဂက္သဲကႏၱာရ ၊ ကမ္းရိုးတန္းေျမနိမ့္လြင္ျပင္။ အလယ္ပိုင္းတြင္ေတာင္မ်ားရွိ။ ေဂ်ာ္ဒန္ ေတာင္ၾကားခ်ိဳင့္၀ွမ္းရွိ။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ပင္လယ္ေသ - (- 408 m)
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ဟာမာရြန္း - 1,208 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
သစ္၊ ျပာဓါတ္ ၊ ေၾကးနီရိုင္း၊ သဘာ၀ဓါတ္ေငြ႕ ၊ ေဖါ့စဖိတ္ေက်ာက္ ၊
မဂၢနီဆီယမ္ ၊ ဘရိုမိုက္ ၊ ရႊံ႕ေစး ၊သဲ။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 7,233,701 (2008)
လူဦးေရတု္ိးႏႈန္း 1.671 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 20.02 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 5.41 / 1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 78.62 ႏွစ္
မ - 81.95 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 80.73 ႏွစ္ (2008)

လူမ်ိဳး
အစၥေရး

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
ဂ်ဴး - 76 %
မြတ္စလင္ - 16 %
အာရပ္ခရစ္ယာန္ - 1.7 %
အျခားခရစ္ယာန္ - 0.4 %
ဒရုဇ္ - 1.6 %
အမည္မသိ - 3.9 %

ဘာသာစကား
ဟီဘရူး (ရံုးသံုး) အာရပ္ (အာရပ္လူနည္းစု ရံုးသံုး)

ျမိဳ႕ေတာ္
ေဂ်ရုစလင္ (Jerusalem)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား