Republic of Rwanda

၁၈၄။ ရ၀မ္ဒါ
(Rwanda)
Republic of Rwanda

ေနာက္ခံ သမိုင္းအက်ဥ္း
ဘယ္လဂီ်ယံထံမွ လြတ္လပ္ေရးမရမီ (၃) ႏွစ္အလို (၁၉၅၉) တြင္ အင္အားၾကီးဟူတူ တိုင္းရင္းသားတို႔က တပ္ဆီ ဘုရင္ကို ျဖဳတ္ခ်ခဲ့သည္။ ေနာက္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာေအာင္ တပ္ဆီ တိုင္းရင္းသား ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ အသတ္ခံခဲ့ရသည္။ တစ္သိန္းခြဲေက်ာ္ အိမ္နီးခ်င္း ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ႏွင္ထုတ္ခံခဲ့ရသည္။ ႏွင္ထုတ္ခံခဲ့ရေသာ တပ္ဆီ တိုင္းရင္းသားတို႔၏ မ်ိဳးဆက္မ်ားက ရ၀မ္ဒါ မ်ိဳးခ်စ္တပ္ဦး (Rwanda patriotic Front- RPF) ဖြဲ႔စည္းျပီး သူပုန္ထခဲ့ရာ ၁၉၉၀ တြင္ ျပည္တြင္းစစ္ စတင္ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။
အဆိုပါ ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ အတူ ႏိုင္ငံေရး၊စီးပြားေရး ကေမာက္ကမ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ၁၉၉၄ ဧျပီတြင္ တပ္ဆီ တိုင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ ယူတူ လူလတ္တန္းစား ၈၀၀,၀၀၀ ခန္႔ မ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္ခံရျပီး အထြဋ္အထိပ္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ၁၉၉၄ ဇူလိုင္တြင္ တပ္ဆီ သူပုန္မ်ားက ဟူတူ အစိုးရကို ေတာ္လွန္ေအာင္ျမင္ခဲ့ျပီးေနာက္ သတ္ျဖတ္မႈမ်ား ရပ္တန္႔သြားခဲ့သည္။ ဟူတူ တိုင္းရင္းသား ဒုကၡသည္ ႏွစ္သန္းခန္႔ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္ေသာ ဘူရန္ဒီ၊တန္ဇန္းနီးယား၊ ယူဂႏၥၥာ၊ဇိုင္ရီ ႏို္င္ငံမ်ားသို႔ ထြက္ေျပး ခိုလႈံခဲ့ရသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဒုကၡသည္ အမ်ားစုမွာ ရ၀မ္ဒါ ႏိုင္ငံသို႔ ျပန္လည္၀င္ေရာက္ခဲ့ေသာ္လည္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဒုကၡသည္မ်ားမွာ အိမ္နီးခ်င္း ဒီမိုကရက္တစ္ သမၼတကြန္ရိုႏိုင္ငံ (ယခင္ ဇိုင္ရီ)တြင္ ရွိေနဆဲျဖစ္၏။
ထို႔ေနာက္ အစြန္းေရာက္ သူပုန္ အုပ္စုဖြဲ႔စည္းျပီး ၁၉၉၀ တြင္ RPF တို႔ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည့္နည္းတူ ႏိုင္ငံအာဏာကို ျပန္လည္ရယူရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ တြင္ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈ စစ္ပြဲ ေနာက္ပိုင္း ပထမဦးဆံုး သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပခဲ့သည္။ ၂၀၀၃ တြင္ ဥပေဒျပဳ လႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပခဲ့သည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ကြန္ရိုစစ္တပ္ႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ ဟူတူ အစြန္းေရာက္မ်ားကို ပူးေပါင္းစစ္ဆင္ေရး ျပဳလုပ္ခဲ့ျပီး တီဂါလီ ႏွင့္ ကင္ရွာဆာ တို႔ သံတမန္ ဆက္ဆံေရး ျပန္လည္ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ေႏွာင္ပိုင္းတြင္ ဓနသဟာယ အဖြဲ႔သို႔လည္း ၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အာဖရိက အလယ္ပိုင္း၊ကြန္ဂို အေရွ႕ ဘက္။

ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိက

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ = ၂၄၆၆၈ Sq km
ေရ = ၁၆၇၀ Sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ဘူရန္ဒီ ၂၉၀ km ဒီမိုကရက္တစ္ ကြန္ဂို
သမၼတႏိုင္ငံ ၂၁၇ km တန္ဇန္းနီးယား
ယူဂႏၥာ ၁၆၉ km

ကမ္းရိုးတန္း
မရွိ (ကုန္းတြင္းပိတ္)

ရာသီဥတု
အပူအေအးမွ်တ။မိုးရာသီႏွစ္ရာသီ (ေဖေဖၚ၀ါရီမွ ဧျပီ၊ ႏို၀င္ဘာ မွ ဇန္န၀ါရီ)
ေတာင္တန္းတြင္ ဆီးႏွင္းက်၍ သမမွ်တ။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အမ်ားအားျဖင့္ ျမက္လႊမ္းေသာ ကုန္းျမင့္၊ေတာင္တန္းမ်ား အေနာက္မွ အေရွ႕သို႔ အျမင့္ေပ နိမ့္က်လာျပီး ေတာင္တန္းမ်ားေျပျပစ္။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္။
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ရပ္ဆီဇီျမစ္ ၉၅၀ m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ေဗာ္လကန္ ကာရီဆင္ဘီ = ၄၅၁၉ m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရႊ၊ သံျဖဴသတၱဳရိုင္း၊ ခေနာက္စိမ္းရိုင္း၊မိသိန္း၊ ေရအားလွ်ပ္စစ္၊စိုက္ပ်ိဳးေျမ။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦၤးေရ ၁၀၄၇၃၂၈၂ ဦးေရ
လူဦးေရၾကီးမားမႈ ကမၻာ့အဆင့္ = ၇၇
လူဦးေရတိုးႏႈန္း ၂.၇၈၂% (၂၀၀၉)
ေမြးဖြားႏႈန္း ၃၉.၆၇/၁၀၀၀ ဦးေရ (၂၀၀၉)
ေသဆံုးႏႈန္း ၁၄.၁၂/၁၀၀၀ ဦးေရ (၂၀၀၉)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား = ၄၉.၂၅ ႏွစ္
မ = ၅၁.၈၃ ႏွစ္
စုစုေပါင္း = ၅၀.၅၂ ႏွစ္ (၂၀၀၉)

လူမ်ိဳး
ရ၀မ္ဒါ

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
ယူတူ(ဘန္ဘူ) ၈၄%
တပ္ဆီ (ဟန္မီတစ္) ၁၅%
ထြာ (ပစ္ဂမီ) ၁ %။

ကိုးကြယ္မႈ
ရိုမန္ကက္သလစ္ ၅၆.၅%
ပရိုတက္စတစ္ ၂၆ %
အက္ဒျပန္တစ္ ၁၁.၁%
မြတ္စလင္ ၄.၆ %
တိုင္းရင္းသား မီရိုးဖလာကိုးကြယ္မႈ ၀.၁ %
ဘာသာမဲ့ ၁.၇%

ဘာသာစကား
ကင္ညာရ၀မ္ဒါ (ရံုးသံုး) ဘန္ဘူ ေန႔စဥ္သံုးစကား။
ျပင္သစ္ (ရံုးသံုး)
အဂၤလိပ္ (ရံုးသံုး)
ကီဆြာဟီလီ(ဆြာဟီလီ) စီးပြားေရး တြင္သံုးသည္။

ျမိဳ႕ေတာ္
ကီဂါလီ (Kigali)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား