Political Science Part (48)

ၾသစေၾတးလ်

ႏိုင္ငံ
ၾသစေတးလ်ႏိုင္ငံသည္ ၁၉၀၀ခုႏွစ္တြင္ ၆ျပည္နယ္တို႔ကို ပူးေပါင္းဖြဲ႔စည္းထားေသာ ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ေရးသားသတ္မွတ္ထာေသာ အာဏာကို ျပည္ေထာင္စု အစိုးရလက္ထဲ၌ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒ၌ ေရးသားသတ္မွတ္မထားေသာ အၾကြင္းအက်န္အာဏာမ်ားကို ျပည္နယ္မ်ား၏လက္ထဲ၌ ထားရွိေသာေၾကာင့္ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံသည္ ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။

ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု
ျပင္ဆင္ရန္ခက္ခဲ့ေသာ အေျခခံဥပေဒျဖစ္ျပီး ေရးသားမွတ္တမ္းတင္ထားေသာ ဥပေဒမ်ား ျဖစ္သည္။ ဥပေဒ ျပင္ဆင္ခ်က္မ်ားကို လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္မွ အတည္ျပဳရမည့္အျပင္ ျပည္နယ္အမ်ားစုက ျပည္သူအမ်ားစုတို႔ သေဘာတူမွသာလွ်င္ ျပင္ဆင္ခ်က္အတည္ျဖစ္သည္။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ အဆိုၾကမ္းကို ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကသာ စတင္၍ အဆိုတင္သြင္းခြင့္ရွိသည္။ အကယ္၍ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံ ဥပေဒျပင္ဆင္ခ်က္ အဆိုၾကမ္းႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ခု သေဘာတူညီမႈမရပါက ရက္ေပါင္း ၉၀ ျခားျပီး ထပ္၍ ေဆြးေႏြးရသည္။ ဒုတိယ အၾကိမ္ ေဆြးေႏြးရသည္။ ဒုတိယအၾကိမ္ ေဆြးေႏြးျခင္းျဖင့္ လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္အေနႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္ မရရွိပါက ၾသစေၾတးလ် ဂါဗာနာဂ်င္နရယ္ေခၚ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က လႊတ္ေတာ္ကိုဖ်က္သိမ္း၍ ျပင္ဆင္်ခ်က္အဆိုကို ၾကိဳက္ မၾကိဳက္ျပည္သူ႔ဆႏၵေကာက္ခံၾကသည္။

ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ေရြးခ်ယ္ေရးစနစ္
အသက္ ၂၁ႏွစ္ျပည့္ေသာ ၾသစေၾတးလ်သူ ၾသစေတးလ်သားတိုင္း မဲေပးခါင့္ရရွိၾကသည္။ ပါတီၾကီးႏွစ္ခု စနစ္ျဖင့္ မဲဆႏၵတစ္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ေယာက္အေနျဖင့္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကသည္။

ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔
လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ခု စနစ္ကိုအသံုးျပဳသည္။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္တြင္ အမတ္ေပါင္း ၁၂၃ ေယာက္ ပါ၀င္ျပီး၄င္းတို႔ကို ျပည္သူလူထုက တိုက္ရိုက္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကရသည္။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္သက္တမ္းမွာ ၃ႏွစ္ျဖစ္ျပီး ၄င္းလႊတ္ေတာ္၏ တရားဥပေဒျပဳစုေရး အာဏာမွာ အထက္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ညီမွ်သည္။

အထက္လႊတ္ေတာ္ကို ဆီးနိတ္ဟူ၍ ေခၚဆိုၾကသည္။ ၄င္းအထက္လႊတ္ေတာ္ကို ျပည္နယ္တစ္နယ္မွ အမတ္ ၁၀ေယာက္စီျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာေၾကာင့္ အမတ္ေပါင္း ၆၀ပါ၀င္သည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္တို႔၏ အမတ္သက္တမ္းမွာ ၆ႏွစ္ျဖစ္ျပီး ၁/၂ ကို သံုးႏွစ္ တစ္ၾကိမ္ ေရြးေကာက္ပြဲအသစ္ က်င္းပ၍ ျပန္လည္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ၾကသည္။

ဆီးနိတ္အမတ္မ်ားကို အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားလွယ္စနစ္တြင္ မဲလြဲေျပာင္းေပးေသာစနစ္ျဖင့္ ေရြေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကသည္။ ဘ႑ာေရး ဥပေဒၾကမ္းကို မတင္သြင္းႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ထက္ တန္ခိုးေသးငယ္သည္ဟု ယူဆရေပသည္။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန
အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ပါလီမန္က ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ရေသာေၾကာင့္ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျဖစ္သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာလက္ကိုင္ထားရသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာရွိအစစ္မွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ၄င္း၏၀န္ၾကီးအဖြဲ႔ျဖစ္ျပီး ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးမွာ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ျဖစ္သည္။ ၄င္းဘုရင္ခံခ်ဳပ္ကို ျဗိတိသွ်ဘုရင္က ခန္႔အပ္ရသည္။ အစိုးရအဖြဲ႔ကို ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔က အယံုအၾကည္မရွိ အဆိုတင္သြင္း၍ ျဖဳတ္ကိုင္သကဲ့သို႔ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ကလည္း ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကို ဖ်က္သိမ္းႏိုင္သည္။

တရားစီင္ေရးဌာန
ဥပေဒတစ္မ်ိဳးစနစ္ကိုသာ အသံုးျပဳသည္။ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရးဌာနမွ တရားသူၾကီးမ်ားကို ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္က ခန္႔အပ္ရ၏ ၄င္းတရားစီရင္ေရးဌာန၌ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒမ်ားကိုလည္း ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ႏိုင္ခြင့္ရွိသည္။

Posted in: ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ