Republic of Ghana

ိ

၈၃။ ဂါနာ(Ghana)
Republic of Ghana

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

ဂါနာႏိုင္ငံသည္ ျဗိတိသ်ကိုလိုနီ ဂိုလ္ကိုစ့္ (Gold Coast) ႏွင့္ ကုလသမဂၢအေစာင့္ေရွာက္ခံ တိုဂိုလန္း (Togoland) တို႔ ေပါင္းစပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၉၅၇ တြင္ ဂါနာသည္ ဆာဟာရ ေတာင္ပိုင္းအာဖရိကႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုး လြတ္လပ္ေရးရေသာႏိုင္ငံျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဂါနာႏိုင္ငံတြင္ အာဏာသိမ္းမႈမ်ားအၾကိမ္ၾကိမ္ျဖစ္ပြားခဲ့ သည္။ ၁၉၈၁ တြင္ ဗိုလ္ၾကီး ဂ်ယ္ရီ ေရာ္လင္း (Lt. Jerry Rawlings) အာဏာရရွိလာေသာအခါ ႏိုင္ငံေရး ပါတီ မ်ားကို ဖ်က္သိမ္းပစ္ခဲ့သည္။ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒအသစ္ေရးဆြဲျပီးေနာက္ ၁၉၉၂ တြင္ ပါတီစံု အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပခဲ့ျပီး ေရာ္လင္း အႏိုင္ရရွိခဲ့သည္ ။ ၁၉၉၆ တြင္ ဒုတိယ သက္တမ္းအတြက္ထပ္မံအႏိုင္ရရွိ ေသာ္ခဲ့လည္း အေျခခံဥပေဒအရ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပသည့္ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ တတိယသက္တမ္းအတြက္ ထပ္မံေရြးခ်ယ္ခြင့္ မရွိေတာ့ေပ။ ၎ ေနရာတြင္ဂြ်န္ကူးေဖ်ာ္ (John Kufuor) က ဆက္ဆံခဲ့ျပီး ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ ေရြး ေကာက္ပြဲတြင္လည္း ဒုတိယသက္တမ္းအတြက္ ထပ္မံေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရသည္။ ၂၀၀၈ ဒီဇင္ဘာတြင္ က်င္းပသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ထပ္မံေရြးခ်ယ္ခံခြင့္မရွိေတာ့ေပ။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အေနာက္အာဖရိက ။ ဂူနီးယား ပင္လယ္ေကြ႕ႏွင့္ ထိစပ္။ ကို႔ဒီအိုင္ဗိုရီ ႏွင့္ တိုဂို ႏိုင္ငံတိုၾကား ။

ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိကတုိက္

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 230,940 sq km
ေရ - 8,520 sq km
စုစုေပါင္း - 239,460 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ဘာကီနာ ဖါဆို - 594 km
ကို႔ဒီအိုင္ဗိုရီ - 668 km
တိုဂို - 877 km

ကမ္းရိုးတန္း
539 m

ရာသီဥတု
အပူပိုင္းရာသီဥတု။ ေႏြးေထြး၍ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ကမ္းရိုးတန္းတေလ်ာက္ အေတာ္အတန္ေျခာက္ေသြ႕။ အေနာက္ေတာင္ဘက္တြင္ ပူျပင္း ။ စိုစြတ္။ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ပူ၍ ေျခာက္ေသြ႕။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အမ်ားအားျဖင့္ ေျမနိမ့္လြင္ျပင္မ်ားျဖစ္၍ ေတာင္ဘက္အလယ္ပိုင္းတြင္ ျပတ္ေတာင္းလြင္ျပင္။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း အတၱလႏိၱတ္ သမုဒၵရာ - 0 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း အက္ဖါဂ်ာတို - 860 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရႊ ၊ သစ္ ၊ မွန္ျဖတ္စိန္ ၊ ေဘာက္ဇိုက္သတၱဳ ၊ မန္ဂနိ သတၱဳ ၊ ငါး ၊သားေရ ၊ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ၊
ေရနံ ၊ ေငြ ၊ဆား ၊ ထံုးေက်ာက္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 23,382,848 (2008)
လူဦးေရတိုးနႈန္း 1.982 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 29.22 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 9.39 / 1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 58.65 ႏွစ္
မ - 60.35 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 59.49 ႏွစ္ (2008)

လူမ်ိဳး
ဂါနာနီးယန္း

တိုင္းရင္းသားလူမိ္်ဳး
အက္ခန္း - 45.3 %
မိုး - ဒက္ဘြန္း - 15.2 %
အြီး - 11.7 %
ဂါ - ဒန္းဖီး - 7.3 %
ဂူအန္း - 4 %
ဂါမာ - 3.6 %
ဂရူဆီ - 2.6 %
မန္ဒီ - ဘူဆန္ဂါ - 1 %
အျခားလူမ်ိဳးစုမ်ား - 1.9 %
အျခား - 7.8 %

ကိုးကြယ္မႈ
ခရစ္ယာန္ - 68.8 %
မြတ္စလင္ - 15.9 %
ရုိးရာကိုးကြယ္မႈ- 8.5 %
အျခား - 0.7 %
ဘာသာမဲ့ - 6.1 %

ဘာသာစကား
အဆန္တီ - 14.8 %
အီြး - 12.7 %
ပန္တီ - 9.9 %
ဘိုရြန္ - 4.6 %
ဒက္ဂြန္ဘာ - 4.3 %
ဒန္မီ - 4.3 %
ဒါဂါတီ - 3.7 %
အကၡယမ္း - 3.4 %
ဂါ - 3.4 %
အကၡ၀ါပမ္း - 2.9 %
အျခား - 36.1 % (အဂၤလိပ္ - ရံုးသံုး - အပါ၀င္)

ျမိဳ႕ေတာ္
အာခရာ(Accra)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား