Bosnia and Herzegovina

၂၈။ေဘာ့စနီးယားႏွင့္ ဟာဇီဂိုးဗီးနား
Bosnia and Herzegovina

ေနာက္ခံသမိုင္း အက်ဥ္း
1991 ေအာက္တိုဘာလတြင္ ေဘာ့စနီးယား ႏွင့္ ဟာဇီဂိုးဗီးနားက အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ႏိုင္ငံတစ္ ႏိုင္ငံအျဖစ္ ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဆာ့(ဘ္)လူမ်ဳိးတို႔ လူထုဆႏၵခံယူပြဲသပိတ္ေမွာက္ျပီးေနာက္ 1992 မတ္လ (၃) ရက္ေန့႔တြင္ ယခင္ယူရုိဆလားဗီးယားျပည္ေထာင္စုထံမွ လြတ္လပ္ေရးၾကျငာခဲ့သည္။ ေဘာ့စနီးယား -ဆာ့ (ဘ္)တို႔က ၄င္းတို႔တုိင္းရင္းသားေဒသကို ေဘာ့စနီးယားေဒသမွ ခြဲထုတ္၍ လက္ရိွထိန္းသိမ္းနယ္ေျမႏွင့္ ပူးေပါင္းကာ ဂရိတ္တာဆားဘီးယား ထူေထာင္လိုၾကသည္။ အိမ္နီးခ်င္း ဆားဘီးယားႏွင့္ မြန္တီနီဂရုိကဆာ့(ဘ္)တို႔ကို ေထာက္ပံ့ကူညီလ်က္ရွိသည္။ ၁၉၉၄ မတ္လတြင္ ေဘာ့စနီယက္ႏွင့္ခရုတ္ တို႔သေဘာတူစာခ်ဳပ္တစ္ခု လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သည္။ တိုက္ခိုက္ေရးအုပ္စုသံုးစုမွ ႏွစ္ခုသို႔ေလွ်ာ့ခ်ရန္ႏွင့္ ေဘာ့စနီးယားႏွင့္ဟာဇီဂိုးဗီးနား၏ ေဘာ့စနီယက္ - ခရုတ္ပူးေပါင္း ဖယ္ဒေရးရွင္း တစ္ခု တည္ေထာင္ရန္ သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ၁၉၉၅ ႏုိ၀င္ဘာလ(၂၁)ရက္ေန႔တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၊အိုဟုိင္းအိုးျပည္နယ္ ၊ ေဒတြန္ျမိဳ႕တြင္ တုိင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုအခ်င္းခ်င္း (၃)ႏွစ္ၾကာ အပစ္အခတ္ရပ္ဆဲေရး စာခ်ဳပ္တစ္ခုကို ျပည္တြင္းစစ္ဆင္ႏႊဲေနေသာ ပါတီမ်ားမွ ပဏာမ လက္မွတ္ေရးထိုး သေဘာတူခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ အျပီးသတ္သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္ကို 1994 ဒီဇင္ဘာလ (၁၄)ရက္ေန႔တြင္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံပဲရစ္ျမိဳ႕၌ လက္မွတ္ထိုးခဲ့ၾကသည္။ ေဒတြန္ျငိမ္းခ်မ္ေရးစာခ်ဳပ္ (The Dayton peace Accords)အရ ေဘာ့စနီးယားႏွင့္ဟာဇီဂိုးဗီးနားက ႏိုင္ငံတကာနယ္ေျမ သတ္မွတ္မႈရရွိခဲ့ျပီး ႏိုင္ငံျခားေရး၊ သံတမန္ေရး ၊ ဘ႑ာေရးေပၚလစီမ်ားကို တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ရေသာတိုင္းရင္းသားေပါင္းစုံပါ၀င္သည့္ ဒီမုိကေရစီအစိုးရ တစ္ရပ္ကို တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ထပ္ သေဘာတူညီမႈတစ္ခုမွာ နယ္ေျမအရြယ္အစားခ်င္း အၾကမ္းဖ်င္းတူညီေသာ ေဘာ့စနီးယားႏွင့္ မြန္တီနီဂရိုး၏ ေဘာ့စနီးယက္ ခရုတ္ဖယ္ဒရယ္ႏွင့္ ေဘာ့စနီးယန္း ဆာ့(ဘ္)တို႔ထိန္းခ်ဳပ္ေသာ ရီပတ္ပလီကာဆာပ္စကာ(RS)ေဒသႏွစ္ခုေပါင္းစပ္ အုပ္ခ်ဳပ္မည့္ ဒုတိယအဆင့္ အစိုးရတစ္ရပ္ ထားရွိေရးျဖစ္သည္။ ဖယ္ဒရယ္အစိုးရႏွင့္ ရီပတ္ပလီကာဆာပ္စကာ(RS) အစုိးရတို႔သည္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိၾကသည္။ သေဘာတူညီခ်က္ပါ လူထုကိစၥရပ္မ်ားကို ေစာင့္ၾကပ္ ၾကည့္ရႈရန္ အထက္ကိုယ္စလွယ္ရုံး (Office of the High Representative – OHR ) တစ္ခုဖြဲ႔စည္းခဲ့သည္။ သေဘာတူညီခ်က္ပါ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေဆာင္ရြက္ရန္ ၁၉၉၅ - ၉၆ တြင္ ေနတိုး (NATO) ဦးစီးေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာျငိမ္းခ်မ္းေရးထိန္းသိမ္းေရး(IFOR) တပ္သား ၆၀၀၀၀ ေဘာ့စနီးယား၌ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ထပ္မံေပၚေပါက္လာေသာ သတ္ျဖတ္ညွင္းပန္းမႈမ်ားကို စုံစမ္းစစ္ေဆးရန္ (IFOR) ေနရာ၌ ၄င္းထက္တပ္သားအေရအတြက္ ပိုနည္းေသာ ေနတိုး (NATO) ဦးေဆာင္ေသာ ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးတပ္(SFOR)က အစားထိုးတာ၀န္ယူခဲ့သည္။ ဆက္လက္၍ ၂၀၀၄ ဒီဇင္ဘာလ တြင္ ႏိုင္ငံတစ္၀ွမ္း ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တည္ျငိမ္ေရးထိန္းသိမ္းရန္ဥေရာပသမဂၢျငိမ္းခ်မး္ေးရး (EUFOR) တပ္မ်ားကို (SFOR) တပ္မ်ားႏွင့္ အစားထိုး ေစလႊတ္ခဲ့သည္။ (EUFOR) တပ္မ်ားသည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ျငိမ္းခ်မ္းေရးတာ၀န္မွ အရပ္ဘက္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးတာ၀န္သို႔ ေျပာင္းလဲ ဲေဆာင္ရြက္ခဲ့ျပီး တပ္သားအေရအတြက္ 7000 မွ 2500 သို႔ ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့သည္။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အေနာက္ေတာင္ဥေရာပ ။ ခရိုေအးရွား ႏိုင္ငံ ႏွင့္ အက္ဒရီေအးတစ္ပင္လယ္တို႔ႏွင့္ထိစပ္။

ေျမပံုအညႊန္း
ဥေရာပ ။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 51,197 sq km
ေရ - 122 sq km
စုစုေပါင္း - 51,2092 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ခရုိေအအးရွား - 932 km
မြန္တီနီဂရိုး - 249 km
ဆားဘီးယား - 357 km
စုစုေပါင္း - 1538 km

ကမ္းရိုးတန္း
20 km

ရာသီဥတု
ပူေသာေႏြရာသီ ။ ေအးေသာေဆာင္းရာသီ ။ ပင္လယ္ျပင္မ်က္ႏွာျပင္ထက္ အျမင့္ေပမ်ားေသာ
ေဒသမ်ားတြင္ တိုေတာင္း၍ေအးေသာ ေႏြရာသီရွိျပီး ရွည္လ်ား၍ ျပင္းထန္ေသာ ေဆာင္းရာသီရွိသည္။
ကမ္းရိုးတန္းတေလ်ာက္တြင္သင့္တင့္မွ်တျပီး မိုးရြာေလ့ရွိေသာေဆာင္းရာသီရွိသည္။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
ေတာင္မ်ားႏွင့္ေတာင္ၾကားေဒသမ်ားရွိ။


မ်က္ႏွာျပင္အထက္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပ္ိုိင္း အက္ဒ၇ီးေအးတစ္ ပင္လယ္ - 0 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း မတ္ဂလစ္ - 2,386 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေက်ာက္မီးေသြး ၊ သံရိုင္း ၊ ေဘာက္ဇိုက္သတၱဳ ၊ ေၾကးနီ ၊ခဲ ၊ သြပ္ ၊ ခရိုမိုက္ ၊
ကိုေဗာ့သတၱဳ ၊ မဂၢနိ ၊ နီကယ္ ၊ ရႊံ႔ေစး ၊ ေျမျဖဴေက်ာက္ ၊ ဆား ၊ သဲ ၊ သစ္ေတာေရအားလွ်ပ္စစ္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 4,590,310 ဦးေရ (2008)
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 0.666 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 8.82 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 8.54 /1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်သက္တမ္း က်ား - 74.74 ႏွစ္
မ - 82.19 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 78.33 ႏွစ္

လူမ်ိဳး
ေဘာ့စနီးယန္း ၊ ဟာဗီရုိဗီးယန္း

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
ေဘာ့စနီယက္ - 48 %
ဆာ့(ဘ) - 37.1%
ခရုတ္ - 14.3 %
အျခား - 0.6 %

ကိုးကြယ္မႈ
မြတ္စလင္ - 40 %
ေအာ့သိုေဒါ့ - 31 %
ရုိမန္ကက္သလစ္ - 15 %
အျခား - 14 %

ဘာသာစကား
ေဘာ့စနီးယန္း ၊ ခရိုေအးရွင္း ၊ ဆာဗီယန္ ၊

ျမိဳ႕ေတာ္
ဆာရာေယဗို (Sarajevo)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား