Political Science Part (37)

သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရး

သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုသည္မွာ သတ္မွတ္ထားေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလ သက္တမ္းတြင္း ဥပေဒျပဳ အဖြဲ႔ကေသာ္လည္းေကာင္း ျပည္သူမ်ားကေသာ္လည္းေကာင္း ျဖဳတ္ခ်၍မရေသာ "ခုိင္ျမဲသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး" (Fixed Executive) ပင္ျဖစ္သည္။

သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရး၏ ထင္ရွားေသာလကၡဏာမ်ား

၁) သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးအကဲျဖစ္သူ သမၼတသည္ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမား မဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ၄င္းကိုျပည္သူမ်ားသာလ်ွင္ တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ရသည္။

၂) သမၼတကို ဥပဒျပဳအဖြဲ႔က တင္ေျမႇာက္ျခင္းမဟုတ္ပဲ ျပည္သူမ်ားကသာ ေရြးေကာက္ တင္ေျမႇာက္ျခင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သမၼတသက္တမ္းသည္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ေပၚမူတည္ည္။ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔သည္ သမၼတကိုမၾကိဳက္ေသာ္လည္း ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္ေပ။ ယင္းသို႔ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ႏွင့္ လုံုး၀င္းလြတ္ေနျခင္းသည္ သမၼတကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္၏ ထူးျခားခ်က္တစ္ရပ္ပင္ျဖစ္သည္။

၃) သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးနစ္တြင္ အစစ္ႏွင့္ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သမားသည္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးတည္းသာ ျဖစ္သည္။ သမၼတသည္ ရုပ္ျပအေနျဖင့္ တိုင္းျပည္၏ အထြတ္အထိပ္ ျဖစ္သကဲ့သို႔ အစစ္အမွန္အုပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမား အေနျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးမားဆံုးေသာ ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။

၄) သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တြင္ သမၼတကိုမဲဆႏၵေပး၍ တင္ေျမႇာက္ျပီးွလွ်င္ သတ္မွတ္ထားေသာ သမၼတသက္တမ္းအတြင္းတြင္ ျဖဳတ္မခ်ႏိုင္ေတာေပ။

အေမရိကန္သမၼတ

အေမရိကန္သမၼတသည္ ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမားအေနျဖင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ အထြတ္အထိပ္သမၼတ ျဖစ္ျပီး အစစ္အမွန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမားအေနျဖင့္ အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန အစိုးရအဖြဲ႔၏အၾကီးဆံုး တာ၀န္အရွိဆံုး ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ အေမရိကန္သမၼတကို ကမာၻေပၚတြင္ တန္ခိုးအၾကီးဆံုးေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမားဟု ယူဆၾကသည္။

အေမရိကန္သမၼတေရြးေကာက္ပြဲ

မဲဆႏၵရွင္လူထုသည္ ေကာ္လိပ္ေတာ္အရာရွိေခၚ ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔ (College of Electros) ကိုေရြးေရာက္ တင္ေျမႇာက္ရသည္။ အေမရိကန္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ (Congress) အမတ္ဦးေရ အျပည့္ေရြးေကာက္ျပီး ၄င္းေရြးခ်ယ္ေရးေပၚအဖြဲ႔မွ သမၼတကို ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စာဆိုအားျဖင့္ ျပည္သူလူထုသည္ သမၼကိသြယ္၀ိုက္၍ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကရသည္။

သို႔ရာတြင္ ပါတီစနစ္ကို အသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ ေရြးခ်ယ္ေရးကိုယ္စားလွယ္မ်ားက သမၼတကို မေရြးခ်ယ္ေသးမီပင္ မည့္သည့္ သမၼတအႏိုင္ရရွိေၾကာင္း သိရွိႏိုင္သည္။ ေရြးခ်ယ္ေရး ကိုယ္စားလွယ္မ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲကာလ၌ပင္ မိမိတို႔ ေရြးခ်ယ္ေရးကိုယ္စားလွဝ္အျဖစ္ အေရြးးခံရပါက မည္သူ႔ကိုသမၼတ အျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ရန္ မဲေပးပါမည္ဟု ေၾကျငာထားၾကေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္သမၼတ ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ကို တိုက္ရိုက္ ေရြးေကာက္ေသာစနစ္ဟုပင္ ယူဆရေပမည္။

အေမရိကန္သမၼတ၏ တန္ခိုးပါ၀ါမ်ား

အေမရီကန္သမၼတသည္ ၄င္း၏အစိုးရအဖြဲ႔၀င္မ်ားအျဖစ္ ၄င္းၾကိဳက္ေသာသူမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိသည္။ ပါတီမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကိုသာ ေရြးခ်ယ္ရမည္ဟု ကန္႔သတ္ခ်က္မရွိေပ။ သင့္ေတာင္မည္ထင္သူ မည္သူ႔ကိုမဆို ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားႏိုင္သည္။ ဆီးနိတ္လႊတ္ေတာ္အေနျဖင့္သာ သမၼတေရြးခ်ယ္ထားသူမ်ားကို အတည္ျပဳေပးရေသာ္လည္း ျပင္းပယ္ခြင့္မရွိ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သမၼတလက္ထဲတြင္ အစိုးရအဖြဲ႔၀န္ၾကီးမ်ားကို ၾကိဳက္သလို ခန္႔ထားခြင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားသူၾကီးမ်ားကို ၾကိဳက္သလိုခန္႔ထားခြင့္ ျပည္ေထာင္စုတရားသူၾကီးမ်ား ခန္႔ထားခြင့္ႏွင့္ အျခားရာထူးမ်ား ခန္႔ထားခြင့္အာဏာမ်ား ရွိသည္။

(၂) အေမရိကန္ သမၼတသည္ လက္နက္ကိုင္တပ္ေပါင္းစံု၏ စစ္ေသနာပတိ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ၾကီးျဖစ္သည္။ သမၼတကိုစစ္ေရးစစ္ရာႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းျပီး အၾကံဥာဏ္ေပးရန္ တပ္ေပါင္းစု အၾကံေပးအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ရွိေသာ္လည္း သမၼတသည္ အၾကံေပးခ်က္မ်ားကို လက္ခံလိုမွ လက္ခံႏိုင္သည္။ မၾကိဳက္လွ်င္ ျငင္းပယ္ႏိုင္ေပသည္။ ထို႔အျပင္ ၄င္းအၾကံေပးအဖြဲ႔သည္ သမၼတက ခန္႔အပ္ထားျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ သမၼ၌ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနမွ မည္သူ႔ကိုမဆို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ေသာအာဏာရွိသည္။ ဥပမာ ကိုးရီးယား စစ္ပြဲကာလတြင္ အေမရိကန္သမၼတသည္ စစ္ဗုိလ္ခ်ဳပ္ မက္အာသာကို ရာထူးမွ ဖယ္ရွားခဲ့ဖူးသည္။

(၃) အေမရိကန္သမၼတႏွင့္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ကို ပါတီကေရြးခ်ယ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ သမၼတပါတီမွ အမတ္မ်ား လႊတ္ေတာ္ထဲတြင္ အမ်ားစုျဖစ္ေနပါက သမၼတအေနျဖင့္ ၄င္းၾကံစည္ခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ ဥပေဒမ်ားကို ျပဳလုပ္ေစခိုင္းႏိုင္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္သမၼတဥပေဒျပဳျခင္းကို ၾသဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ေသာ တန္ခိုးပါ၀ါရွိသည္။ သမၼတသက္တမ္း ၄ ႏွစ္ျဖစ္ျပီး ဆီးနိတ္အမတ္တို႔၏ ၁/၃ ႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္အားလံုးတို႔ကို ၂ ႏွစ္ ၁ ခါ အသစ္တစ္ဖန္ ေရြးေကာက္တင္ေျမာက္ရေသာေၾကာင့္ သမၼတသက္တမ္းအတြင္း ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔၌ ၄င္းသမၼတ၏ ပါတီမွအမတ္မ်ား လူနည္းစုျဖစ္သြားႏိုင္သည္။ ယင္းသို႔ျဖစ္လာပါမူ သမၼတအေနျဖင့္ ဥပေဒျပဳအဖဲြ႔အေပၚ ၾသဇာမရွိႏို္င္၊ သို႔ရာတြင္ သမၼတ၀ီလဆင္လက္ထက္၌ သမၼတပါတီမွ အမတ္မ်ား ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔အတြင္း လူနည္းစုျဖစ္ခဲ့ရျပီးေနာ္က ယေန႔အထိမူ ထိုသို႔မျဖစ္ေသးေပ။ သမၼတပါတီမွ အမတ္မ်ားသည္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ထဲ၌ အျမဲတမ္းျဖင့္ လူမ်ားစုျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ သမၼတအေနျဖင့္ ၄င္း၏ ၀ါဒလမ္းစဥ္ႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ ဥပေဒမ်ားကို ျပဳလုပ္ေစခိုင္းျခငး္ျဖင့္ သမၼတသည္ ဥပေဒျပဳအဖဲြ႔အေပၚ ၾသဇာလႊမ္းမိုးႏိုင္ျခင္းသည္ သမၼတ၏ တန္ခိုးပါ၀ါ တစ္ခုပင္ျဖစ္သည္။

(၄) သမၼတတြင္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔မွ ျပဳလုပ္လုိက္သာ ဥပေဒမ်ားကို ဗီတို (Veto) ေခၚ တစ္ခ်က္လႊတ္အမိန္႔အာဏာျဖင့္ ပယ္ခ်ႏိုင္ေသာ အာဏာရွိသည္။ သမၼတသည္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔၌ ၄င္း၏ ပါတီမွ အမတ္မ်ားလူနည္းစု ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ၄င္း၏၀ါဒလမ္းစဥ္ႏွင့္ မကိုက္ညီေသာ ဥပေဒမ်ားကို ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔က ျပဳစုလွ်င္ဗီဒိုအာဏာျဖင့္ ပယ္ခ်ႏိုင္သည္။ သမၼတက ဗီဒိုအာဏာျဖင့္ ပယ္ခ်ထားေသာ ဥပေဒကို လႊတ္ေတာ္သို႔ ျပန္လည္တင္ျပျပီး လႊတ္ေတာ္ႏွစ္ခုစလံုးက ၂/၃ ေသာ အမတ္မ်ားကေထာ္ကခံရန္မွာ ျဖစ္ႏိုင္ခဲေသာ ကိစၥတစ္ရပ္သာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သမၼတသည္ ဥပေဒျပဳဗီတိုအာဏာ (Legislative Veto) သည္ အလြန္ထက္ျမက္ေသာ အာဏာျဖစ္သည္။

(၅) သမၼတသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အာဏာပိုင္ျဖစ္သည့္အေလ်ာက္ ရွိေပသည္။ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀ါဒကိုမူခ်ထားေသာ္လည္း ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ဆက္ဆံေရးပမာဏတို႔သည္ သမၼတ၏ လက္ထဲ၌သာရွိၾက၏။ ထို႔ျပင္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ပသည္ သမၼတ၏အလိုဆႏၵႏွင့္ကိုက္ညီေသာ ႏိုင္ငံေရး၀ါဒကိုသာ ခ်မွတ္ေလ့ရွိ၏။ သမၼတသည္စစ္ေၾကျငာ ႏိုင္ျခင္းမရွိေသာ္လည္း စစ္ျဖစ္ရန္မလႊဲေရွာင္သာဟု ယံုၾကည္ျပီး စစ္ေၾကျငာလိုလွ်င္ ေစ့စပ္ေျပာဆုမႈကို အဆံုးသတ္ခြင့္ရွိသည္။ ယင္းသို႔ ေစ့စပ္ေျပာဆိုမႈ ရုပ္သိမ္းျပီးေသာအခါ ကြန္ဂရက္လႊတ္ေတာ္ကသာ စစ္ေၾကျငာရေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သမၼတတြင္ အျပည္ျပည္ဆက္ဆံေရးအာဏာႏွင့္ ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒခ်မွတ္ခြင့္ အာဏာမ်ားလည္း ရွိသည္။

(၆) သမၼတသည္ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္သို႔ တက္ေရာက္၍ ဥပေဒျပဳျခင္း လုပ္ငန္းမ်ားကို မျပဳလုပ္ေသာ္လည္း ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔အေနျဖင့္ စည္းေ၀းက်င္းပရန္လိုအပ္လွ်င္ စည္းေ၀းေခၚယူက်င္းပေစသည္။ သို႔ရာတြင္ လိုအပ္ပါက အလိုရွိတိုင္း ေခၚယူက်င္းပေစခိုင္းႏိုင္ေပသည္။

(၇) ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ အႏုျမဴအင္အား အက္ဥပေဒ (The Atomic Energy Act of 1946 ) အရ အေမရိကန္ သမၼတတြင္ အႏုျမဴဗံုးကို အသံုးျပဳရန္ ေနာက္ဆံုးအမိန္႔ေပးခြင့္အာစာ ရွိသည္။

Posted in: ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ