Republic of Haiti

၉၄။ေဟတီ(Haiti)
Republic of Haiti

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း

၁၉၄၂ ခုႏွစ္တြင္ ဟစၥပန္နီယိုလာ (Hispaniola) ကြ်န္းကို ကိုလံဘတ္ ရွာေဖြေတြ႔ရွိခ်ိန္တြင္ ေဒသခံတုိင္ႏို အေမရင္းဒီယန္း(Taino Amerindian)တုိင္းရင္းသားမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္လ်က္ရွိသည္။ စပိန္တို႔ ၀င္ေရာက္လာျပီး(၂၅) ႏွစ္အတြင္း ေဒသခံတုိင္းရင္းသားမ်ား မ်ိဳးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့သည္။ (၁၇) ရာစုတြင္ ျပင္သစ္တုိ႔ေရာက္ရွိလာခဲ့ျပီး ၁၆၉၇ တြင္ ကြ်နး္၏ အေနာက္ဘက္ နယ္ေျမ ၁/၃ ကို ျပင္သစ္ ကိုေပးအပ္ခဲ့ရကာ ၎နယ္ေျမသည္ ေဟတီ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ၎ ကိုလိုနီ နယ္ေျမတြင္ သစ္ေတာ ႏွင့္ ၾကံလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ျပီး ကာရစ္ဘီယံေဒသတြင္ အၾကြယ္၀ဆံုးျဖစ္လာခဲ့သည္။ အာဖရိကမွ ကြ်န္အေျမာက္အမ်ားတင္သြင္းခဲ့မႈေၾကာင့္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုတ္ယုတ္ပ်က္စီးမႈမ်ား ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ (၁၈) ရာစု ေႏွာင္ပိုင္းတြင္ တူးစိန္႔ လူးဗာခ်ာ (Toussaint L’ouverture) ဦးေဆာင္၍ ကြ်န္းေပါင္း ငါးသိန္း နီးပါး ေတာ္လွန္ျပီးေနာက္ ၁၈၀၄ ခုႏွစ္တြင္ ေဟတီ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့ျပီး ပထမဦးဆံုးလူမည္းသမၼတႏိုင္ငံ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ကမၻာ့အေနာက္ျခမ္းတြင္ အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံျဖစ္ျပီး သမိုင္းတစ္ေလွ်က္တြင္ ႏိုင္ငံေရးပဋိပကၡမ်ား အဆက္မျပက္ ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး သမၼတ ဂ်င္းဘာထရန္ အရစၥတိုက္ (Jean – Bertrand Aristide) ကို ၂၀၀၄ ေဖေဖၚ၀ါရီလတြင္ နႈတ္ထြက္ေစ၍ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပးခဲ့သည္။ ေဟတီ ႏိုင္ငံ ဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢ တည္ျငိမ္မႈရရွိေရး မစ္ရွင္ ၏ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပႏိုင္ရန္ၾကားျဖတ္ အစိုးရက တာ၀န္ယူ ထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနျခင္း ၊ နည္းပညာ အခက္အခဲမ်ားရွိျခင္းေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပရန္ မၾကာခဏ ေရႊ႕ဆိုင္းခဲ့ရေသာ္လည္း ၂၀၀၆ ေမလ တြင္ ပါလီမန္ ႏွင့္ သမၼတ ကို ေရြးေကာက္ တင္ေျမွာက္ႏိုင္ခဲ့သည္။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
ကာရစ္ဘီယံ ။ ဟစၥပန္နီယိုလာ ကြ်န္း၏ အေနာက္ဘက္ သံုးပံုတစ္ပံု။
ေျမာက္အတၱလႏိၱတ္သမုဒၵရာ ႏွင့္ ကာရစ္ဘီယံ ပင္လယ္ၾကား၊ ဒိုမီနီကန္ သမၼတႏိုင္ငံ၏ အေနာက္ဘက္။

ေျမပံုအညႊန္း
အေမရိက အလယ္ပိုင္း ႏွင့္ ကာရစ္ဘီယံ။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 27560 sq km
ေရ - 190 sq km
စုစုေပါင္း - 27750 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ဒိုမီနီကန္ သမၼတႏိုင္ငံ - 360 km

ကမ္းရိုးတန္း
1,771 km

ရာသီဥတု
အပူပိုင္းေဒသ ရာသီဥတု ။ အေရွ႕ဘက္ရွိေတာင္မ်ားက ကုန္သည္ေလတိုက္ခတ္မႈမွ တားဆီးထားေသာ ေၾကာင့္ မိုးအေတာ္အတင့္ေခါင္သည္။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
ၾကမ္းတမ္း၍ေတာင္ထူထပ္။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ကာရစ္ဘီယံပင္လယ္ - 0m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ခ်ိဳင္းနီဒီလာဆယ္လီ - 2,680 m


သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေဘာက္ဇိုက္သတၱဳ ၊ ေၾကးနီ ၊ ကယ္လဆီယမ္ကာဗြန္နိတ္ ၊
ေရႊ ၊စက်င္ေက်ာက္ ၊ေရးအားလွ်ပ္စစ္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 8,924,553 (2008)
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 2.493 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 35.69 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 10.15 / 1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မး္မွ်အသက္ က်ား - 55.83 ႏွစ္
မ - 59.35 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 57.56 ႏွစ္ (2008)

လူမ်ိဳး
ေဟတီယန္

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
လူမည္း - 95 %
မူလတို ႏွင့္ လူျဖဴ - 5 %

ကိုးကြယ္မႈ
ရိုမန္ကက္သလစ္ - 8 % ၊
ပရိုတက္စတင့္ - 16
ဘာသာမဲ့ - 1 % ၊ အျခား - 3 %

ဘာသာစကား
ျပင္သစ္ (ရံုးသံုး) ၊ခရီအိုး (ရံုးသံုး)

ျမိဳ႕ေတာ္
ေအာ္ပရင့္ ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕ (Pert – au – Prince)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား