(libya)

၁၂၇။ လစ္ဗ်ား
(Libya)

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း
၁၉၁၁ တြင္ ၾတိပိုလီ ေဒသတ၀ိုက္တြင္ ေအာ္တိုမန္တာ့တို႔ကို ဖယ္ရွား၍ အီတလီတို႔၀င္ေရာက္လာ ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္ ဒုတိယကမၻာစစ္တြင္ ရႈံးနိမ့္သည့္ အခ်ိန္အထိ သိမ္းပိုက္ထားခဲ့သည္။ ကုလသမဂၢ ကြပ္ကဲမႈေအာက္သို႔ ေရာက္လာခဲ့ျပီး ၁၉၁၅ တြင္ လစ္ဗ်ား လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၆၉ တြင္ ကာနယ္မြမ္မား အဘူမင္ယာအယ္ - ကဒါဖီ (Col.Muammar Abu Minyar Al – Qadhafi) ဦးေဆာင္ေသာ စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းခဲ့ျပီး သူ႔ကိုယ္ပိုင္ တတိယစၾကၤ၀ဠာ သီအိုရီ ေခၚ ႏိုင္ငံေရးစံနစ္တစ္ရပ္ ကိုေဖၚေဆာင္ခဲ့ သည္။ တိုင္းရင္းသား ဓေလ့ရိုးရာတို႕မွ တစ္စိတ္တစ္ပို္းဆင္းသက္္လာေသာ အစၥလာမ္အယူအဆနွင့္ ဆိုရွယ္လစ္ အယူအဆတို႔ ပူးေပါင္းထားေသာ စံနစ္ျဖစ္ျပီး လစ္ဗ်ားလူထု ကိုယ္တိုင္ ေဖၚေဆာင္ရမည္။ တိုက္ရိုက္ ဒီမိုကေရစီ အသြင္တစ္ရပ္အေနႏွင့္ ယူဆရသည္။ ကဒါဖီ က သူ႔ကိုယ္သူ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲလာေသာ၊ အျမင္က်ယ္ေသာ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအျဖစ္ ခံယူထားသည္။ ၁၉၇၀ ႏွင့္ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ကဒါဖီသည္ ေရနံမွ ရေသာ ေငြမ်ား ျဖင့္ ျပည္ပရွိ အၾကမ္းဖက္သမားမ်ား ၊အၾကမ္းဖက္သမားကို ေထာက္ပံ့၍ မာ့(ခ္စ္) အရင္းရွင္၀ါဒ ပ်က္စိီေစရန္ႏွင့္ ၎၏၀ါဒ ထြန္းကားလာေစရန္ အားထုတ္ခဲ့သည္။ထို႔ျပင္ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ခ်ဒ္ ႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း အိုဇူးကုန္း ေျမာင္ေဒသကို တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ သတၱဳအရင္းအျမစ္မ်ား ရယူရန္ႏွင့္ ခ်ဒ္ႏိုင္ငံေရးအေပၚ လႊမ္းမိုးႏိုင္ရန္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္တြင္ ျပန္လည္တိုက္ထုတ္ခံခဲ့ရသည္။ စေကာ့တလန္ျပည္ ေလာ့ကာဘီတြင္ Pan Am Flight 103 ဗံုးခြဲတိုက္ခံရျပီးေနာက္ ၁၉၉၂ တြင္ ကုလသမဂၢမွ ကဒါဖီအေပၚ ႏိုင္ငံေရးအရ ပိတ္ဆို႔ အေရးယူခဲ့သည္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္ ကဒါဖီသည္ ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံေရး ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၉ ဧျပီတြင္ ပိတ္ဆို႔အေရးယူူမႈမ်ား ဆိုင္းငံ့ထားခဲ့ျပီး ၂၀၀၃ စက္တင္ဘာတြင္ လစ္ဗ်ားအစိုးရမွ ေလာ့ကာဘီ ဗံုးေဖါက္ခြဲမႈတြင္ တာ၀န္ရွိေၾကာင္း ၀န္ခံျပီးသည့္ေနာက္ အေရးယူမႈမ်ား ဖယ္ရွားေပးခဲ့သည္။ ၂၀၀၃ ဒီဇင္ဘာတြင္ အစုအျပဳံလုိက္ ေသေစေသာ လက္နက္မ်ားထုပ္လုပ္မႈ အစီအစဥ္ ရပ္ဆိုင္းရန္ႏွင့္ အၾကမ္းဖက္၀ါဒ စြန္႔လြတ္ေၾကာင္း လစ္ဗ်ားမွ ေၾကျငာခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ကဒါဖီသည္ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆံေရးပံုမွန္ အေျခအေနရရွိရန္ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့သည္။ အေနာက္ဥေရာပႏိိုင္ငံမ်ားမွ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အလႊာအသီးသီးမွ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားကို လက္ခံေတြ႔ဆံုခဲ့ျပီးေနာက္ ၎၏ ပထမဦးဆံုး အေနာက္ဆံုး ဥေရာပခရီးစဥ္အျဖစ္ ၁၅ ႏွစ္အတြင္း ၂၀၀၄ ဧျပီလတြင္ ဘရပ္ဆဲ သို႔ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၆ ဇြန္လတြင္ အၾကမ္းဖက္သမား ေထာက္ပံ့ႏိုင္ငံ စာရင္းမွ အေမရိကန္က လစ္ဗ်ား ကို ပယ္ခ်ေပးခဲ့သည္။၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ကုလသမဂၢ ေကာင္စီ၌ ၂၀၀၈-၀၉ အတြက္ ယာယီအဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ ဩဂုတ္လတြင္ ေလာ့ကာဘီး ဗံုးခဲြမႈမ်ားအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံရပ္ျခားတြင္ ေသဆံုးေသာ သို႔မဟုတ္ ဒဏ္ရာရရွိေသာ ႏွစ္ႏိုင္ငံစလံုးရွိလူမ်ားအတြက္ ေလ်ာ္ေၾကးေပးရန္ သေဘာတူညီမႈတစ္ခုကို လစ္ဗ်ား ႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႔ စာခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္။ ၂၀၀၈ ေအာက္တိုဘာလတြင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသား ထိခိုက္နစ္နာသူမ်ားအတြက္ ေလ်ာ္ေၾကးေပးရန္ 1.5 ဘီလီယံ ေဒၚလာကို အေမရိကန္မွ လက္ခံရရွိခဲ့သည္ ။ႏွစ္ႏိုင္ငံခ်စ္ၾကည္ေရးအတြင္ ၾကီးစြာေသာ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစ ခဲ့သည္။ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွစ၍ ရပ္ဆိုင္းထားေသာ သံတမန္ ဆက္ဆံေရးကို ၁၉၉၀ ဇန္န၀ါရီလတြင္ ျပန္လည္ စတင္ခဲ့သည္။


ပထ၀ီအေနအထား
တည္ေနရာ အာဖရိကေျမာက္ပိုင္း ၊ ေျမထဲပင္လယ္ ႏွင့္ထိစပ္။ အီဂ်စ္ႏွင့္ တူနီရွား ႏိုင္ငံမ်ားၾကား။


ေျမပံုအညႊန္း
အာဖရိက။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ 1,759,540 Sq km
ေရ 0 Sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အယ္လ္ဂ်ီးရီးယား 982 km
ခ်ဒ္ 1055 km
အီဂ်စ္ 1115 km
ဆူဒန္ 383 km
ႏိုင္ဂ်ာ 354 km
တူနီရွား 459 km

ကမ္းရိုးတန္း
1770 km

ရာသီဥတု
ကမ္းရိုးတန္းတေလ်ာက္ ေျမထဲပင္လယ္ရာသီဥတု။ ကုန္းတြင္းပိုင္းေျခာက္ေသြ႔၍
ျပင္းထန္ေသာ ကႏၱာရရာသီဥတု။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အမ်ားအားျဖင့္ လြင္တီးေခါင္။ ျပန္႔ျပဴးေသာေျမျပန္႔မ်ားႏွင့္ လႈိုင္းတြန္႔ေသာ ေျမျပန္႔မ်ား ။
ကုန္းျမင့္လြင္ျပင္မ်ား ခ်ိဳင့္၀ွမ္းမ်ား။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ဆတ္ခက္ဂူေဇယီး - (-47) m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ဘစ္ကူဘစ္တီ - 2267 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရနံ ၊ ဓါတ္ေငြ႔ ၊ ဂ်စ္ပဆစ္ေက်ာက္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 6310434 (2009)
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 2.17% (2009)
ေမြးဖြားႏႈန္း 25.15 / 1000 ဦးေရ (2009)
ေသဆုံးႏႈန္း 3.46 / 1000 ဦးေရ (2009)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား- 74.98 ႏွစ္
မ - 79.65 ႏွစ္
စုစုေပါင္း 77.26 ႏွစ္ (2009)

လူမ်ိဳး
လစ္ဗ်ား

တို္င္းရင္းသားလူမ်ိဳး
ဘာဘာႏွင့္ အာရပ္ 97%
အျခား 3%

ကိုးကြယ္မႈ
ဆြန္နီမြတ္စလင္ 97 %
အျခား 3%

ဘာသာစကား
အာရပ္ ၊အီတလီ ၊ အဂၤလိပ္။

ျမိဳ႕ေတာ္
ၾတိပိုလီ (တာရာဘူးလ္)
Tripoli (Tarabulus)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား