Jordan

၁၁၃။ေဂ်ာ္ဒန္
(Jordan)

ေနာက္ခံသမိုင္းအက်ဥ္း
ပထမကမၻာစစ္အျပီး ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာ ျပိဳကြဲသြားေသာအခါ အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ေဒသအေတာ္မ်ားမ်ားကို ျဗိတိန္ အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ ခုႏွစ္မ်ား အေစာပိုင္းတြင္ ျဗိတိန္က ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တစ္၀က္ရွိေသာ ထရန္စေဂ်ာ္ဒန္ေဒသကို ပါလက္စတိုင္းမွ ခဲြထြက္ပစ္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၆ တြင္၎ေဒသလြတ္လပ္ေရးရရွိျပီး ၁၉၅၀ တြင္ ေဂ်ာ္ဒန္ဟူ၍ အမည္ေျပာင္းလဲခဲ့သည္။ ဘုရင္ဟူစိန္ (King Hussein း 1953 – 99) က ကာလၾကာျမင့္စြာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ေဂ်ာ္ဒန္ဘုရင္ဟူစိန္သည္ လက္ေတြ႕သမားတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ ႏွင့္အညီ အင္အားၾကီးႏိုင္ငံမ်ား (အေမရိကန္၊ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စု၊ ျဗိတိန္) အာရပ္ႏိုင္ငံမ်ား၊ ျပည္တြင္း ပါလက္စတိုင္း လူထုအင္အားစသည္တို႔၏ ျပိဳင္ဆိုင္မႈဖိအားမ်ားေအာက္မွ လိမၼာပါးနပ္စြာ ထိန္္သိမ္း ပဲ့ကို္င္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၇ စစ္ပြဲတြင္ အေနာက္ဘက္ကမ္းေဒသကို အစၥေရးတို႔ထံလပ္လႊတ္ခဲ့ရျပီး ၁၉၇၀တြင္ ေဂ်ာ္ဒန္ဘုရင္ဟူစိန္သည္ အေနာက္ဘက္ကမ္းေဒသကို ေဂ်ာ္ဒန္ပိုင္ဆိုင္မႈအျဖစ္ ေတာင္းဆိုမႈကို အျပီးအပိုင္ စြန္႔လႊတ္ခဲ့သည္။ ၁၉၈၉ တြင္ ပါလီမန္ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား က်င္းပေပးခဲ့ျပီး ႏိုင္ငံေရး လြတ္လပ္ခြင့္မ်ား စတင္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၉၂ တြင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား တရားဥပေဒႏွင့္ အညီ တရား၀င္ဖဲြ႔စည္းခြင့္ ျပဳခဲ့သည္။၁၉၉၄ တြင္ အစၥေရးႏွင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။၁၉၉၉ တြင္ ဘုရင္ဟူစိန္ ကြယ္လြန္ေသာအခါ သားျဖစ္သူ အဗၺဒူလာ (၂) ထီးနန္း ဆက္ခံခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍၎သည္ အာဏာကိုက်စ္က်စ္ပါေအာင္ဆုပ္၍ တင္းၾကပ္ေသာ စီးပြားေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ တြင္ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႔ၾကီး (WTO) သို႔၀င္ေရာက္ခဲ့ျပီး ၂၀၀၁ ခုတြင္ ဥေရာပ လြတ္လပ္ကုန္သြယ္ေရးအဖြဲ႔ (European Free Trade Association) ႏွင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၃ခုႏွစ္တြင္ မဟာမိတ္ညႊန္႔ေပါင္းတု႔ိ၏ ဆက္ဒမ္ဟူစိန္ အားျဖဳတ္ခ်မႈကို အျပည့္အ၀ ေထာက္ခံခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ အီရတ္ႏုိင္ငံအတြင္း ပုန္ကန္ေတာ္လွန္မႈမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့ျပီး အီရတ္ဒုကၡသည္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ေဂ်ာ္ဒန္နုိင္ငံအတြင္း ၀င္ေရာက္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၇ တြင္ ျမဴနီစီပယ္ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားက်င္းပခဲ့သည္။ ျမဴနီစီပယ္ ေကာင္စီအဖြဲ႔တြင္ ၂၀ % မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အတြက္ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၇ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ပါလီမန္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပခဲ့ျပီးအစိုးရလိုလားသူ ယွဥ္ျပိဳင္သူမ်ား ေနရာအမ်ားစုရရွိ အႏိုင္ရခဲ့သည္။ ၂၀၀၇ခု နို၀င္ဘာလတြင္ ဘုရင္အဗၺဒူလာသည္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ား၊အရပ္သားအိမ္ယာမ်ား၊ စစ္မႈထမ္းအိမ္ယာမ်ား ၊ပညာေရးစံနစ္မ်ားကို တိုးတက္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ လူမႈစီးပြားျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အဓိကထား ေဆာင္ရြက္ရန္ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္အသစ္ကိုညႊန္ၾကားခဲ့သည္။

ပထ၀ီအေနအထား
တည္ေနရာ
အေရွ႕အလယ္ပိုင္း ။ ေဆာ္ဒီအာေရဗ် အေနာက္ေျမာက္ဘက္။

ေျမပံုအညႊန္း
အေရွ႕အလယိပိုင္း ။

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 91,971 sq km
ေရ - 329 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အီရတ္ - 181 km
အစၥေရး - 238 km
ေဆာ္ဒီအာေရဗ် - 744 km
ဆီးရီးယား - 375 km
အေနာက္ဘက္ကမ္း - 97 km

ကမ္းရိုးတန္း
26 km

ရာသီဥတု
အမ်ားအားျဖင့္ မိုးေခါင္ သဲကႏၱာရ ရာသီ။ အေနာက္ဘက္တြင္ ႏုိ၀င္ဘာလမွ ဧျပီလ အထိ မိုးရာသီ။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အေရွ႕ဘက္တြင္ အမ်ားအားျဖင့္ ကႏၱာရလြင္ျပင္။ အေနာက္ဘက္တြင္ကုန္းျမင့္ေဒသ။ ေတာင္ၾကားခ်ိဳင့္၀ွမ္းၾကီး (Great Rift Valley) ျဖင့္ ေဂ်ာ္ဒန္ျမစ္အေ၀ွ႔ကမ္းႏွင့္ အေနာက္ကမ္းကိုပိုင္းျခားထားသည္။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ပင္လယ္ေသ ( - 408 m)
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ဂ်ာဘယ္ရမ္ 1,734 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေဖါ့စဖိတ္ ၊ ဆားျပာ ၊ ေယွလေက်ာက္ထြက္ေရနံ ။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 6,342,948 (2009)
လူဦးေရတိုးႏႈန္း 2.264 % (2009)
ေမြးဖြားႏႈန္း 20.13 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 2.72 / 1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 76.34 ႏွစ္
မ - 81.56 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 78.87 ႏွစ္ (2009)

လူမိ္်ဳး
ေဂ်ာ္ဒန္

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
အာရပ္ - 98 %
ဆာကက္ဆင္ - 1 %
အာေမးနီးယန္း - 1 %

ကိုးကြယ္မႈ
ဆြန္နီမြတ္စလင္ - 92 %
ခရစ္ယာန္ - 6 %
အျခား - 2 %

ဘာသာစကား
အာရပ္ ။

ျမိဳ႕ေတာ္
အမၼာန္ (Amman)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား