Ecuador

၆၅။ အီေကြေဒါ
(Ecuador)

ေနာက္ခံသမိုင္း အက်ဥ္း

ယေန႔အီေကြေဒါ ႏိုင္ငံသည္ ၁၅၃၃ တြင္ စပိန္တို႔သိမ္းပိုက္သည့္အခ်ိန္အထိ အင္တာအင္ပါယာ၏ ေျမာက္ဘက္ပိုင္းတြင္ တည္ေထာင္ထားျခင္း ျဖစ္၏ ျမိဳ႕ေတာ္ကြီတိုသည္ ၁၅၆၃ တြင္ စပိန္ကိုလိုနီ အစိုးရရံုးစိုက္ရာ ျဖစ္လာခဲ့ျပီး ၁၇၁၇ တြင္ နယူးဂရာနာဒါ၏ ဗိုက္ဆာရိုယယ္တီ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဗိုက္ဆာရိုယယ္တီ - နယူးဂရာနာဒါ (ကိုလံဘီယာ)၊ ဗင္နီဇဲြလားႏွင့္ ကြီတို စသည့္ နယ္ေျမမ်ားသည္ ၁၈၁၉ ႏွင့္ ၁၈၂၂ ခုႏွစ္ မ်ားၾကားတြင္ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့ၾကျပီး ဂရန္း ကိုလံဘီယာ ျပည္ေထာင္စု တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ၁၈၃၀ တြင္ ကြီတီ နႈတ္ထြက္သြား ေသာအခါ မူလအမည္မွ “အီေကြေဒါ သမၼတႏိုင္ငံ” ဟူ၍ ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၀၄ ႏွင့္ ၁၉၄၂ ၾကားတြင္ အိမ္နီွးခ်င္း ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး အီေကြေဒါအေနႏွင့္ ၎၏ နယ္ေျမမ်ား ဆံုးရံႈးခဲ့ရသည္။ ၁၉၉၅ တြင္ ပီရႈးႏွင့္ နယ္စပ္အျငင္းပြားမႈ စစ္ပြဲျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး ၁၉၉၉ တြင္ ေျဖရွင္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္တြင္ အီေကြေဒါ၏ အရပ္သားအုပ္ခ်ဳပ္မႈ (၂၅ ) ႏွစ္ၾကာ ထိုင္ခဲ့ျပီ ႏိုင္ငံေရး မျငိမ္သက္မႈမ်ား ေပၚေပါက္လာသျဖင့္ ပ်က္ျပားသြားခဲ့သည္။ ကြီတိုတြင္ ဆႏၵျပမႈမ်ား ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး အီေကြေဒါ၏ သံုးေယာက္ေျမာက္ႏွင့္ ေနာက္ဆံုးေသာ ဒီမိုကေရစီ နည္းက်ေရြးခ်ယ္ခံသမၼတသည္ သက္တမ္းတစ္၀က္ျဖင့္ ဖယ္ရွားျခင္း ခံရသည္။ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္တြင္ အီေကြေဒါ၏ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အသစ္ေရးဆြဲရန္ တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ခဲ့သည္။ လြတ္လပ္ေရး ရျပီးေနာက္ပိုင္း အၾကိမ္ (၂၀) ေျမာက္ ေရးဆြဲျခင္းျဖစ္၏။

ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
ေတာင္အေမရိက အေနာက္ဘက္ ။အီေကြတာေဒသ၌ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာႏွင့္ထိစပ္
ကိုလံဘီယာ ႏွင့္ ပီရူးး တို႔အၾကား။

ေျမပံုအညႊန္း
ကုန္းေျမ - 276,840 sq km
ေရ - 6720 sq km
စုစုေပါင္း - 283,560 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
ကိုလံဘီယာ - 590 km
ပီရူး - 1420 km
စုစုေပါင္း - 2010 km

ရာသီဥတု
ကမ္းရိုးတန္း တေလ်ာက္ အပူပိုင္းေဒသ။ အျမင့္ေပမ်ားေသာ ကုန္းတြင္းေဒသမ်ား
တြင္ အေအးပိုကဲ ။ အေမဇံုသစ္ေတာေျမနိမ့္ပိုင္းတြင္ အပူပိုင္းရာသီဥတု။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
ကမ္းရိုးတန္းေျမျပန္႔ (ေကာ့စတာ) အင္ဒီး(စ္) ေတာင္တန္းအတြင္းအလယ္ပိုင္း
ကုန္းျမင့္ေဒသ (ဆီအာရာ)။ ျပန္႔ျပဴးညီညာရာမွ လႈိင္းထေသာ အေရွ႕ဘက္သစ္ေတာေဒသ (ေအာ္ရီယန္တီ)။

မ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ျခားနားခ်က္
အနိမ့္ဆံုးအပုိင္း ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ - 0 m
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း ခ်င္ဘိုရာဇို - 6,267 m

သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရနံ ၊ ငါး ၊ သစ္၊ ေရအားလွ်ပ္စစ္။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 13,927,650 ဦးေရ (2008)
လူဦးေရတိုးနႈန္း 0.935 % (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 21.54 / 1000 ဦးေရ (2008)
ေသဆံုးႏႈန္း 4.21 / 1000 ဦးေရ (2008)
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 73.94 ႏွစ္
မ - 79.84 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 76.81 ႏွစ္ (2008)

လူမ်ိဳး
အီေကြေဒါရီးယန္း။

တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး
မက္ဇတီဇို (အေမရင္ဒီးယန္း+ လူျဖဴကျပား) – 65 %
အေမရင္ဒီးယန္း - 25 %
စပိန္ ႏွင့္ အျခား - 7 %
လူမည္း - 3 %

ကိုးကြယ္မႈ
ရိုမန္ကက္သလစ္ - 95 %
အျခား - 5 %

ဘာသာစကား
စပိန္ (ရံုးသံုး) အေမရင္ဒီးယန္း

ျမိဳ႕ေတာ္
ကြီတို (Quito)

Posted in: ကမာၻ႔ႏိုင္ငံမ်ား