Political Science Part (32)

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနဆိုသည္မွာ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔မွ ျပဳလုပ္ေသာ တရားဥပေဒကို ကိုးကားကိုင္စြဲ၍ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရးအတြက္ ျပဳလုပ္ေဆာင္ရြက္ရေသာ အဖြဲ႔တစ္ခု ျဖစ္သည္။

ကမာၻေပၚရွိအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔၏ တန္ခိုးအာဏာမ်ားမွာ တစ္ဌာနႏွင့္ တစ္ဌာနတို႔မ်ားစြာ ကြဲျပားျခားနားျခင္း မရွိလွေပ။ သို႔ရာတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန ဖြဲ႔စည္းပံုမွာမူ တစ္တိုင္းျပည္ႏွင့္ တစ္တိုင္းျပည္၊ တစ္ႏိုင္ငံႏွင့္ တစ္ႏိုင္ငံ မတူေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။

တစ္ခ်ိဳ ႔ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အေမြဆက္ျခင္းျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔ ဖြဲ႔စည္းျပီး တစ္ခ်ိဳ ႔ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ ေရြးေကာက္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ကို ဖြဲ႔စည္းၾကေပသည္။ အဂၤလန္ဘုရင္ႏွင့္ ဆီြဒင္ဘုရင္စေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနတို႔၏ အၾကီးအကဲမ်ားသည္ အေမြဆက္ခံသူမ်ား ျဖစ္ၾကေပသည္။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနကို ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ ဖြဲ႔စည္းရာတြင္လည္း သံုးမ်ိဳးသံုးစားကြဲျပားျခားနားေနသည္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႔ရွိရေပသည္။

(၁) မဲဆႏၵရွင္တို႔က တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္း။
(၂) ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔က ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္း။
(၃) ေရြးခ်ယ္ေရး ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔ (Electoral Collage) ကေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္သည္။

ဂ်ာမဏီ "ေ၀မာသမၼႏိုင္ငံ" ႏွင့္ တစ္ခ်ိဳ ႔ေသာ ေတာင္အေမရိက ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးအကဲဆံုးေသာ ပုဂၢိဳလ္မဲဆႏၵရွင္မ်ားက တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ၾကသည္။ အိႏိၵယ၊ ဂ်ပန္စေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္မူ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးအကဲကို ဥပေဒအဖြဲ႔ကသာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္သည္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုတြင္မူ ျပည္နယ္တုိ႔မွ မဲဆႏၵရွင္မ်ားသည္ စီးနိတ္အမတ္ႏွစ္ေယာက္က်စီႏွင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အတြက္ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္တို႔တြင္ လူဦးေရအလိုက္ အခ်ိဳးက် ေရြးေကာက္ခြင့္ရွိေသာ အမတ္မ်ားကိုသာ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သြယ္၀ိုက္ေရြးေကာက္နည္းဟုပင္ဆိုရေပမည္။ သို႔ရာတြင္ ပါတီစနစ္ကိုသာ အသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ သမၼတကို ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သြယ္၀ိုက္ေရြးေကာက္နည္းဟုပင္ ဆိုရေပမည္။ သို႔ရာတြင္ ပါတီစနစ္ကို အသံုးျပဳေသာေၾကာင့္ မဲဆႏၵရွင္ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ မည္သည့္ပါတီႏိုင္လ်င္မည္သူက ျဖစ္မည္ကို ၾကိဳတင္သိရွိထားၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပါတီတစ္ခုမွ အမတ္ေလာင္းတစ္ေယာက္ကို မဲေပးျခင္းသည္။ ၄င္းအမတ္ေလာင္း၏ ပါတီမွ သမၼတေလာင္းကို မဲေပးျခင္းပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။ ယင္းသို႔ သေဘာမ်ားေၾကာင့္ စာဆိုအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အၾကီးအကဲျဖစ္ေသာ အေမရိကန္ သမၼတကို "ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔" (Electoral College) ေရြးေကာက္သည္ဟု ဆိုေသာ္လည္း လက္ေတြ႔တြင္ ျပည္သူတို႔က တိုက္ရိုက္ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနအမ်ိဳးမ်ိဳးအေၾကာင္း

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာနကို ပံုစံအားျဖင့္ သံုးမ်ိဳးသံုးစား ေလ့လာသင့္ေပသည္။ ၄င္းတုိ႔မွာ -

(၁) ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူႏွင့္ အစစ္အမွန္အုပ္ခ်ဳပ္သူ
(၂) တစ္ဦးတစ္ေယာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ အမ်ားစုက အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း
(၃) ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတို႔ျဖစ္သည္။

ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သည္မွာ ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္သည္ စာဆိုအားျဖင့္ တိုင္းျပည္၏အထြတ္အထိပ္ အၾကီးအကဲ ျဖစ္ေသာ္လည္း လက္ေတြ႔တြင္မူ အာဏာမရွိသူပင္ျဖစ္သည္။ အဂၤလန္ဘုရင္မသည္လည္းေကာင္း ဂ်ပန္ဘုရင္ႏွင့္ အိႏၵိယ သမၼတသည္လည္းေကာင္း ရုပ္ျပအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားသာ ျဖစ္ၾကသည္။ တိုင္းျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ တကယ္အာဏာမွာ ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ၀န္ၾကီးမ်ားတြင္ ပါ၀င္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႔၌သာ တည္ရွိသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၄င္းအစိုးရအဖြဲ႔သာလွ်င္ အစစ္အမွန္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အဂၤလန္ဘုရင္ႏွင့္ အိႏိၵယသမၼတစေသာသူမ်ားသည္ "စိုးမိုး၍ မအုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ " ရုပ္ျပ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးသမ်ားမ်ား (Nominal Executive) သာျဖစ္ၾကျပီး အစိုးရအဖြဲ႔သည္သာလွ်င္ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ရေသာ အစစ္အမွန္ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား (Real Executive) ျဖစ္ၾကသည္။

တစ္ဦးတစ္ေယာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုသည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာအားလံုးကို တစ္ဦးတည္းက ခ်ဳပ္ကိုင္စီမံခန္႔ခြဲ ေဆာင္ရြက္ျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ အေမရကန္သမၼတသည္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုကို အုပ္ခ်ဳပ္ရာ၌လည္းေကာင္း တစ္ဦးတည္း၏ သေဘာဆႏၵအရ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အေမရိကန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာအားလံုး လိုလိုသည္ အေမရိကန္သမၼတလက္ထဲ၌သာ တည္ရွိေပသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေမရိကန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သည္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ (Single Executive) ျဖစ္သည္။

လူအမ်ား သို႔မဟုတ္ လူတစ္စုအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ဆိုသည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ားကို လူအမ်ား သုိ႔မဟုတ္ လူတစ္စုက ကိုင္ဆြဲအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံ၏ ျပည္ေထာင္စုေကာင္စီ (Federal Council) တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာကို အညီအမွ်ပိုင္ဆိုင္ေသာ လူ ၇ ဦး ပါ၀င္သည္။ ယင္းေကာင္စီက တိုင္းျပည္ကို စိုးမိုးေသာေၾကာင့္ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ "အမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ေရး" (Plural Executive) ျဖစ္သည္။

ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုသည္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာမ်ားကို ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ၀န္ၾကီးမ်ားက ကိုင္ဆြဲ၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စနစ္ပင္ျဖစ္သည္။ ၄င္း၀န္ၾကီးခ်ဳပ္ႏွင့္တကြ အစိုးရအဖဲြ႔ ၀န္ၾကီးအားလံုးကို ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ျဖစ္ေသာ ပါလီမန္ အမတ္မ်ားထဲမွ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင္း ၄င္း "အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ိဳးကို" ပါလီမန္တာ၀န္ခံေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး (၀ါ) ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး (Parliamentary Executive) ဟူ၍ ေခၚဆိုၾကသည္။

သမၼတအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန၏ အထြတ္အထိပ္ျဖစ္ေသာသမၼတသည္ ပါလီမန္ႏွင့္ မည္သို႔မည္မွ် မသက္ဆိုင္ေပ။ ပါလီမန္သည္ သမၼတကိုျဖဳတ္ခ်ခြင့္မရွိ။ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္မူ ပါလီမန္သည္ အယံုအၾကည္ မရွိအဆိုတင္၍ အစိုးရႊဖြဲ႔ကို ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္သည္။ သမၼတ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (Presidential Executive) သည္ ပါလီမန္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကဲ့သို႔ ပါလီမန္ႏွင့္ ေရာယွက္မေနေသာေၾကာင့္ "ပါလီမန္ကို တာ၀န္မခံေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္" (Non Parliamentary Executive) ဟူ၍လည္း ေခၚဆိုႏိုင္ေပသည္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုတြင္ ဤစနစ္ကို အသံုးလ်က္ရွိ၏။

Posted in: ႏိုင္ငံေရးသိပၸံ